Het lijkt gemakkelijk. Je hebt herhaaldelijk last van bepaalde psychische klachten – zoals stress, angst, besluiteloosheid, gevoelens van minderwaardigheid of somberheid – en neemt een psycholoog in de hand. Hopelijk verwijst de huisarts jou vervolgens naar een goede. Eentje waarmee je een leuke klik hebt en die jou van je specifieke klachten afhelpt.

De werkelijkheid is ingewikkelder. Het lastige van psychologische klachten is dat ze vaak een stuk moeilijker te duiden zijn dan – pak ‘m beet – hoofdpijn of een maagzweer. Het gaat om een (vaak ingewikkelde) wisselwerking tussen gedrag, gevoel en gedachten die jou ofwel gelukkig ofwel ongelukkig kan maken.

Soms is een heel specifieke angst of een onverwerkte ervaring de bron van ellende, maar vaak ligt er een mix van vage en minder vage oorzaken aan de klachten ten grondslag. Klachten die ook nog eens invloed op elkaar hebben en elkaar uitlokken. Weinig zelfvertrouwen, een terugkerende herinnering aan een nare gebeurtenis, slecht slapen, een moeilijke relatie, een gebrekkige gezondheid, reorganisatie op het werk. Allemaal zaken die kunnen zorgen voor ruis in lichaam en geest.

De vragen ‘waar heb ik precies last van?’ en ‘hoe en in welke volgorde los ik het op?’ zijn niet makkelijk beantwoord. En als je eenmaal bij therapeut zit kun je je afvragen ‘helpt het wel echt?’ en ‘waarom helpt het dan precies?’

Een geschikte therapeut uitzoeken voelt voor veel mensen als het nemen van een wilde gok. En dat is niet gek gezien er er zo’n 250 soorten psychotherapie geregistreerd zijn. Zie hier een overzicht van de bekendste.

Therapeuten zijn het niet altijd eens met elkaar en de theorieën en technieken lopen soms sterk uiteen. Cognitieve gedragstherapie, mindfulness, EMDR, psychoanalyse, RET, NLP zijn enkele bekende therapiesoorten met hun eigen specifieke manier van helpen. Sommige therapeuten willen je vooral inzicht geven, anderen willen je van alles laten doen en ervaren, sommige raden je pillen aan en weer anderen hangen het op aan acceptatie en loslaten. En ook in de alternatieve hoek barst het van mogelijkheden: helderzienden, Reiki-masters, Chakra-healers staan klaar om je geestelijk op te schonen en meer controle over je leven te geven.

Hoe weet je wat voor jou de juiste weg is?

Wetenschappelijk onderzoek naar therapie is bedoeld om te testen in hoeverre behandelingen en technieken echt helpen. Dat moet toch wel een goede leidraad geven? Je zoekt gewoon de therapie uit die het beste helpt bij de klachten die jou het meest dwars zitten en klaar ben je. Toch?

Ook hier moeten we dealen met de ‘onhandige’ werkelijkheid:

Alle (erkende) therapieën werken gemiddeld gezien even goed

Je hoort het goed: de verschillen in effectiviteit zijn minimaal tot niet bestaand (wanneer de therapie toegesneden is op de klachten). Het succes van therapie wordt in grote mate gedragen door een paar achterliggende gemeenschappelijke factoren, waarvan de belangrijkste zijn: jouw eigen verwachting of het zal werken (het placebo-effect) en je werkrelatie met de therapeut.

Iets specifieker gaan onderzoekers ervan uit dat er vier werkzame factoren zijn die verbetering van psychische klachten geven.

1. De tijd
Asay en Lambert (1999) schatten dat 40 % van de psychologische klachten sowieso verbeterd zouden zijn, therapie of geen therapie. Stemming verloopt volgens een golfbeweging, op het laagste punt gaat de rit altijd weer wat omhoog en de meeste mensen zullen over het algemeen in therapie gaan als ze zich op hun slechtst voelen. Daarnaast zijn er allerlei zaken die niks met therapie te maken hebben die je in een opwaartse spiraal tillen. Je bent verliefd geworden, of hebt juist gebroken met een nare partner, de nieuwe baan doet je goed, de zeurende rugpijn is weg door yoga, de vakantie heeft je laten inzien dat je moet stoppen bij je werk.

2. De band met de therapeut
Zo’n 30 % heeft, volgens schattingen, te maken met de band die je met je therapeut hebt. Goede therapeuten zijn over het algemeen invoelend, niet-veroordelend, ondersteunend, stralen autoriteit uit en geven je hoop op een betere toekomst. Ze houden zich niet strikt aan hun handboek maar stemmen de sessies af op de doelen en opvattingen van hun cliënt.

3. Jouw verwachtingen
Zo’n 15 % laat zich volgens Asay en Lambert verklaren door de hoop op verbetering. Die hoop zorgt voor het placebo-effect. In therapie ‘genees’ je voor een groot gedeelte jezelf. De therapeut is daarbij echter wel onmisbaar. Diens verwachtingen, overtuigingskracht en persoonlijkheid zijn doorslaggevend of jij overtuigd wordt. Op het moment dat jij heil in een bepaalde therapie ziet ga je al vooruit. Het moment dat jij hebt besloten in therapie te gaan geeft vaak al verlossing van de klachten. Dat is een belangrijke vaststelling over hoe therapie werkt. Als iemand jou kan overtuigen dat een dagelijks praatje maken met de boom in je achtertuin het enige is wat jij nodig hebt, dan zal dit een heilzaam effect op je geestelijk welzijn hebben. Een goede therapeut is zich hiervan bewust.

4. De therapeutische techniek zelf
Daarnaast heeft slechts zo’n 15% zou te maken hebben met de specifieke methode of therapie zelf.

Maakt het dan geen donder uit voor welk type therapie je kiest?
Het maakt wel uit. Niet elke therapie, methode of therapeut past bij jouw doelstellingen, klachten en temperament. Er zijn een aantal factoren die maken dat een therapie meer kans heeft op slagen. Het is over het algemeen belangrijk dat je…

– een goede werkrelatie hebt met en vertrouwen in je behandelaar;
– achter de doelstellingen van de therapie staat en snapt waarmee je bezig bent;
– je klachten en wensen concreet worden gemaakt en de gewenste veranderingen meetbaar;
– en dat je vertrouwen hebt in een gunstige afloop.

In dit dossier willen we wat licht schijnen in de jungle van de psychologische hulpverlening. We proberen daarbij een aantal vragen voor je te beantwoorden, zodat jij -als je besluit een therapeut in de arm te nemen – de juiste keuze kunt maken.

Lees verder
Hoe kies je een therapeut of therapievorm die bij je past?

Doe de zelftest
Is er aanleiding om met een professional in gesprek te gaan?

Meest voorkomende psychische klachten
Somberheid en depressieve klachten
Angst en paniek
Trauma/ onverwerkte schokkende ervaring
Agorafobie of pleinvrees
Eetproblemen
Rouw en verlies
Burnout of overmatige stress
ADHD/ADD
Verslaving en obsessie
Piekeren en tobben
Relatieproblemen

Algemene artikelen over therapie en gedragsverandering
Wat is geluk?
Waarom is veranderen vaak zo ontzettend moeilijk?
Psychische klachten via internet aanpakken: werkt dat?