Conflicten zijn soms broodnodig om uit te praten wat je stoort aan je partner. Ga je die uit de weg, dan zal dat jullie vertrouwen in elkaar en de intimiteit niet ten goede komen. Ruziemaken met je hartendief is prima, als je het maar goed doet. Dit onderzoek bevestigt het maar weer eens. Sommige veelplegers hebben een prima relatie. Dat komt omdat zij met hun woorden en gedrag de ander niet nodeloos kwetsen en weinig schade achterlaten.

Als jullie ruzies een gewoonte zijn geworden en dusdanig toenemen in hevigheid dat jullie niet meer naar elkaar luisteren en daarna telkens met een onbevredigend gevoel moeten afdruipen, dan voorspelt dat weinig goeds. Helemaal als daar (verbaal) geweld bij komt kijken. Er is een goede kans dat deze vermoeiende ruziespiraal jullie uit elkaar zal drijven. Maar dat hoeft niet.

Er zijn relaties die gewoonweg lastig zijn, en die je niet zomaar van ‘binnenuit’ kunt repareren. Bijvoorbeeld omdat een van beide serieuze psychologische problemen heeft, of lijdt aan een alcohol- of drugsverslaving. Dan is er serieuze hulp nodig. Maar als je in een enigszins gelijkwaardige relatie zit dan kun je veel baat hebben door je aan deze communicatieregels te houden:

In het kort:
1. Vraag je af wat de achterliggende boodschap van zowel jijzelf als je partner is? Het zal vast over iets anders gaan dan het dopje dat niet op de tandpastatube zit. Bijvoorbeeld, dat je vind dat de ander maling lijkt te hebben aan dingen die voor jou belangrijk zijn en daar te weinig rekening mee houdt. Het kan daarbij goed zijn te beseffen dat de ander zich door hoe jij dit soort kwesties te berde brengt juist bemoederd en gecontroleerd voelt. Al je dat weet van elkaar dan kun je elkaar daarin tegemoet komen.

2. Breng je kritiek of boodschap op een behapbare manier. Door er nodeloos scheldwoorden, oude koeien, bedreigingen, veroordelingen for life en andere debatteertrucs aan toe te voegen saboteer je elke kans op een vrolijke uitkomst. Ook een eindeloze preek waarbij je alles erbij haalt wat er zijdelings mee te maken, maak je het voor je partner lastig: op welk deel van de boodschap moet deze reageren? Zal je net zien dat partnerlief precies ingaat op dat wat er helemaal niet toe doet: ‘Hoe kan ik nou naar bier hebben gestonken, ik had een flesje martini op.’ Grootste valkuil is om de achterliggende boodschap of wens te negeren omdat je gewoon je gelijk wilt halen.

3. Wees niet bang je eigen aandeel in de escalatie toe te geven. Die is er vast ook. Mensen die oprecht ‘sorry’ durven zeggen hebben betere relaties.

Meer lezen?
Dossier der Goede Relaties
Communiceren kun je leren

Intimiteit kan heftige gevoelens oproepen. We willen onszelf geven, iemand helemaal vertrouwen. En we gaan ervan uit dat we zonder teveel woorden begrepen zullen worden. Natuurlijk voelen we ons verraden als de wederzijdse verwachtingen van en over elkaar worden geschaad. Of als we merken dat we sommige dingen toch echt anders zien dan onze lieve partners. ‘Er voor elkaar zijn’, ‘eerlijkheid’ en zelfs ‘monogamie’ betekent niet voor iedereen hetzelfde…

Een grote ruzie kan in veel gevallen verschillende verwachtingen rechtzetten. Meestal echter zorgen kleine zich opeenstapelende teleurstellingen voor langzame scheefgroei. Partners zullen langzaam, en vaak op een stiekeme manier, minder voor elkaar doen. ‘Hij doet geen moeite, waarom zou ik het wel doen?’ As je niet oppast is uiteindelijk een serieuze rennovatie nodig om de boel weer recht te zetten.

Het Spel zonder Einde ‘Als jij verandert, verander ik ook’
Een van de grootste problemen in relaties wordt ook wel de Machtstrijd of het Spel zonder Einde genoemd. Die ontstaat als twee ontevreden partners het idee hebben dat zij pas iets positiefs voor hun partner hoeven doen als hun partner iets aardigs doet. ‘Ik heb toch immers vorige week de vuilnis buiten gezet.’

Daar ontstaat toenemende ergernis, die herkenbaar is aan de lulligheid van de ruzies die daarbij horen.

Hij: “Ik zou willen dat je eens wat aardiger deed. Ik vroeg je alleen of je morgen mee wilt naar Henk en Nanda?”
Zij: “Misschien moet je het dan niet zo zeurend vragen, en zelf eens aardig doen.”
Hij: “Nogal uitnodigend als je zo nors kijkt.”
Zij: “Ik ben wel aardig tegen je, ik bel je tenminste nog terug als jij belt.”
Hij: “Ja, om te zeggen dat ik de afwas heb laten staan. Alsof ik niks beter te doen heb met die reorganisatie op het werk.”
Zij: “Nee, op mijn werk loopt alles soepel nu ik Peters werk erbij heb.”

Beide partners vinden dat de ander eerst maar eens aardig moet doen. Dit spel houdt stand totdat een van beide tortelduiven ermee ophoudt en – enigszins op oprechte toon – iets liefs en aardigs zegt. Een advies: zorg maar dat jij dat bent, dan kom je waarschijnlijk niet in zo’n eindeloze spiraal terecht. Zo’n spiraal ontstaat altijd als beide partners hun gelijk willen halen.

In relaties geldt: waar één wint, verliezen er twee.

In onderstaande zeven voorbeelden (eerlijk gejat uit eigen werk) ontstaat vaak een dergelijke spiraal zoals boven uitgelegd. Het zijn valkuilen waar elke relatie ooit mee te maken kan krijgen. Ze geven scheefgroei, schade en/of slechte seks.

1. Driftbuien en dominantie
Sommige mensen maken van hun hart geen moordkuil. Prettig voor hen, minder voor de relatie en hun arme partners. Vooral mensen met driftbuien hebben vaak niet door hoezeer ze hun partners bang maken en hun vertrouwen beschadigen. Als een partner zich niet veilig voelt binnen een relatie is scheefgroei onvermijdelijk. Iemand zal zich eerder willen terugtrekken en minder delen met zo’ partner, vaak met het gevolg dat de driftkikker nog meer reden ziet om boos te zijn. ‘Waarom zei je niet dat je weer naar de sportclub gaat, dan had ik ook wat leuks gepland?” Als de driftige zijn driftbuien en impulsieve acties niet leert te controleren dan heeft dat een heel nare uitwerking op de relatie. In combinatie met veelvuldig alcohol en drugsgebruik leidt dit vaak tot serieuze relatieproblemen die alleen met veel wilskracht en professionele hulp op te lossen zijn.

Wat te doen? Stop ermee je partner bang te maken en hou je zelf vaker in. Spreek met jezelf en je partner af dat je wegloopt als de kwade demon je weer eens te pakken heeft. Misschien wordt je partner dan ook wat steunender.

2. Sabotage
Het is heel lastig om voor jezelf op te komen als je een dominante, driftige of principiële partner hebt (zoals boven beschreven). Vooral als je zelf wat zachtaardiger en flexibeler bent. Je zult misschien de neiging hebben om toch te doen waar je recht op of zin in hebt en de wensen van je partner stiekem saboteren. Op zo’n manier dat je partner je niet kan beschuldigen. Door flauwe excuusjes. Je ‘vergeet’ dingen te doen voor je partner in plaats van dat je zegt dat je er geen zin in had. Of je kon je telefoon helaas niet oppikken. Of je hoofdpijn is te erg. Of je moest overwerken. Ook dit werkt een vicieuze cirkel van irritatie teweeg. En toenemende hoofdpijn.

Doen? Verman jezelf, leer de onderhandelingsregels en zeg eerlijk wat je wilt en verwacht in de relatie. Je partner zal vast wat minder dominant worden naarmate jij eerlijker bent en minder op excuses leunt.

3. In verwijten communiceren
Je kent ze vast. Partners die slechts nog in verwijten communiceren. “En ja, hoor, je hebt weer een vlek in je trui.” ‘Ach, wat maakt jou het uit hoe ik eruit zie, het is niet dat we een seksleven hebben of zo.” Het grappige is dat mensen aan deze vorm van communicatie wennen en dat ze het jaren kunnen volhouden. Ook hier is het probleem dat de tortelduifjes allebei denken dat het aan de ander ligt. Als partnerlief verandert zullen zij het misschien ook overwegen. Het is een verkeerde gedachte. Als jij verandert, verandert je partner mee. Doe aardig, geef complimenten en probeer een tijdje het goede te zien. Grote kans dat je binnenkort een leukere partner hebt.

Doen? Complimentjes, cadeautjes, je vragen als wensen formuleren, beloon je lief bij goed gedrag met een koekje.

4. Denken dat je weet wat goed is voor je partner
Daarnaast heb je mensen die hun waarheid als ‘de enige waarheid’ zien en het daarom graag en vaak opdringen aan anderen. Soms is dit een specifiek metafysisch wereldbeeld. Dit zijn de echte probleemgevallen, die als ze niet oppassen met iedereen problemen hebben. Als je niet kunt leven met het feit dat elk mens een eigen representatie van de werkelijkheid heeft, dan heb je een zwaar (liefdes)leven voor de boeg. Nergens zie je dat zo duidelijk als in relatietherapie. Vaak is het een van beide die meent te weten wat goed voor de ander is: “Mijn vrouw zou meer moeten sporten, en minder tv-kijken. Net zoals ik. Ook het dagelijkse wijntje zou ze moeten laten staan. Ze geeft bovendien een slecht voorbeeld aan onze dochter van 17.” De man verwart zijn ’subjectieve mening’ met een ‘objectieve werkelijkheid’. Hoewel zijn mening misschien aannemelijk klinkt en bovendien goed bedoeld is, is het niks meer dan een veronderstelling. Eentje die hun relatie geen goed doet.

Zou zijn vrouw meer moeten sporten? Zou zijn vrouw niet zelf weten wat goed voor haar is? Is de fietstocht naar haar werk, en haar werk als bloemiste niet sportief genoeg? Is tv-kijken eigenlijk wel zo slecht? En een wijntje? En kan de dochter niet zelf bepalen wat goed voor haar is?

Over de antwoorden op al deze vragen kun je van mening twisten, maar geen enkele mening daarvan is de allerhoogste werkelijkheid. Klinkt logisch, maar veel relaties worden een ware hel door dit soort mening-versus-feit-misverstanden. Het wordt een welles-nietes-relatie. Als politiek en religie om de hoek komen kijken kan het zelfs gevaarlijk worden. Maar dat is weer een andere discussie.

Doen? Gun je partner een eigen wereldbeeld, eigen ideeën, eigen ervaringen. Van een betweter is het heel moeilijk iets aan te nemen.

5. Gescheiden levens
Sommige mensen kunnen erg goed op zichzelf zijn. Ze kunnen zich uren vermaken met hun eigen boek, hobby of interessante gedachten. Ze hebben weinig gedachtenwisseling met anderen nodig. Dat is mooi. In sommige relaties kan het echter een probleem worden als dit praktisch contact en een gevoelsmatige band in de weg staat. Vooral als de partner communicatiever is, kan er een negatieve wisselwerking ontstaan. De Pratert wil graag wat meer van input van de Stille en hoe meer de Pratert wil dat de Stille praat hoe meer de Stille zich zal willen terugtrekken. Niemand wil op commando een praatje beginnen. Als jij de Stille bent is het in ieder geval goed om wat vaker uit jezelf te delen wat er in je omgaat en waar je mee bezig bent. Dat mag je best voor de ander overhebben. Je krijgt meer connectie als een ander weet waar je mee bezig bent, dat schept een band.
Sommige mensen zien elkaar in de slaapkamer en aan de ontbijttafel om verder hun leven vooral gescheiden van elkaar te leven. Door je niet elkaars leven te mengen verlies je voeling met elkaar. Het is goed om je, op z’n minst een beetje, te interesseren voor je partners hobby’s, diens vrienden en werkzaamheden.

Doen? Betrek elkaar in jullie levens en interesseer je voor elkaars wereldjes. Reserveer in ieder geval een aantal bepaalde minuten (aan de ontbijt- of dinertafel, of voor het slapen gaan) om de dag met elkaar door te nemen. Ook sms-jes en telefoontjes (als je later komt, of als het niet nodig is) maken een relatie speciaal en exclusief.

6. De wees-spontaan-paradox
De wees-spontaan-paradox bestaat uit het merkwaardige en veelgebruikte verlammingscommando van mensen om hun partner dingen te laten doen die ze uit zichzelf zouden moeten doen en die ze het liefst nog leuk zouden moeten vinden ook.

Je moet meer uit jezelf vertellen. Je moet meer initiatief tonen. Je moet me vaker bellen en dat echt willen. Je moet je meer voor mij interesseren. Je moet mij vaker tegenspreken. Je moet ontspannen. Je moet blij zijn dat ik dit voor je doe.

Het zijn allemaal commando’s die verlammend werken. Deze uitgesproken wensen hebben vaak het tegenovergestelde tot gevolg. Iemand zal zich gedwongen voelen om op commando spontaan te doen. Zo werkt het niet. Je kunt iemand stimuleren meer te laten praten door zelf iets te zeggen, of een leuke vraag te stellen, maar met dit soort aanvallen verlam je je partner. Deze zal, tenzij het een heel gehoorzaam type is, eerder de neiging hebben minder spontaan te doen en de wenkbrauwen te fronsen.

Doen? Leer de communicatieregels.

7. Stoppen met moeite doen voor elkaar
Het is de nachtmerrie van veel romantische zielen. Een relatie die je kunt reduceren, tot matte blikken, krulspelden, trainingsbroeken, bankhangen, eten halen, filmpie kijken, schoonouders, af en toe seks op zondag. Het is oké, maar meer niet. Af en toe als vrienden langskomen en er wordt een wijntje ingeschonken kan er weer een echte lach vanaf. Vooral omdat er herinneringen aan vroeger worden opgehaald. Niemand wil zo worden, en toch… woehoehoe… het is overal om ons heen. Onvermijdelijk? Een beetje misschien – en het is prima om op je gemak te zijn – maar het gaat echt bergaf naarmate je elkaar helemaal vanzelfsprekend voor lief neemt. Minder moeite om er leuk uit te zien, minder moeite om samen uit te gaan (‘Alle kroegen lijken op elkaar, films kun je downloaden en thuis krijg je meer eten op je bord dan in een restaurant’) en de vakanties lijken ook steeds meer op thuis ( ‘Zo’n all-in-reisje is goedkoop en met een beetje mazzel hoef je het vakantiepark helemaal niet af, er is soms zelfs een supermarkt.’). Dit kan jullie toekomst worden als je stopt creatief met elkaar (en jezelf) om te gaan. Het leven wordt erg suf wanneer je je fantasie verliest. En ook dit is besmettelijk.

Doen? Jep, gewoon doen.

Het is een k%tsituatie. Jij wilt niets anders dan samenzijn met de persoon die jou afgewezen heeft. Je weet best dat het een oefening in zinloosheid is, maar je kunt het niet laten: je moet je laten horen om die ondraaglijke spanning te verlagen. Elk telefoontje, sms-je of mailtje maakt je minder gewild, maar je bent alle normale fatsoensgrenzen en schaamte voorbij.

Wat kun je wel doen? Niet veel. Zelfs als het object van jouw verlangen lichte twijfels heeft, heb je maar weinig in de pap te brokkelen.

Ik heb al vaker over de mechaniek van een goede vriendschap geschreven. Mijn ideeën daarover zijn geen ingewikkelde wiskunde of mooie poëzie. Ik zou het heel saai samenvatten als: doe zoals je wilt dat de ander tegen je doet. Het is handig als je daarbij helder communiceert en niet al teveel last hebt van trots.

Voor het vrouwenblad Cosmopolitan ben ik zojuist geïnterviewd over de mechaniek van de het ‘uitmaken’ van een vriendschap. Omdat ik nogal lui ben, recycle ik mijn input aan het blad voor een eigen artikeltje. ‘Mijn ideeën over het ‘omgaan met een fragiele vriendschap’ zijn geen ingewikkelde wiskunde of mooie poëzie. Ik zou het heel saai samenvatten als: doe zoals je wilt dat de ander tegen je doet. Het is handig als je daarbij helder communiceert en niet al teveel last hebt van trots.’

Hieronder een transcript van het interview.

Wat vind jij van mensen die een vriendschap laten doodbloeden? Is dat altijd ‘fout’?
‘Ikzelf vind het laten doodbloeden van vriendschappen geen kwalijke zaak. Het ligt in de Natuur der Dingen dat ze een langzame, vaak ongemerkte dood sterven. Ik vind het juist fijn dat niet alles volgens heftige schokken en confrontaties verloopt. Zonder er al teveel erg in te hebben merk je dat je geen last meer hebt van puistjes, dat je al meer dan een maand niet meer klaagt over je baas, dat het herfst is geworden, enzovoorts. Het langzaamaan wennen aan nieuwe situaties is wat het leven dragelijk maakt. Dat geldt ook voor de verschillende fasen in relaties met de mensen om je heen.’

‘Ik vind het woord ‘doodbloeden’ overigens niet de lading dekken. Soms kan een vriendschap na jarenlang weer ineens opbloeien. Door een toevallige ontmoeting in de supermarkt of op Facebook. Door de vriendschap onnodig dood te verklaren doe je elkaar tekort.’

Dus jij zou het nooit officieel uitmaken met iemand?
‘Ligt eraan. Soms vraagt de situatie wel om een confrontatie en een eerlijk gesprek. Wanneer je bijvoorbeeld zwaar bent teleurgesteld of wanneer je merkt dat de wederzijdse verwachtingen niet meer kloppen. Dan is het zinnig daar met elkaar over te hebben. Wanneer je vindt dat iemand jou onrecht heeft aangedaan kan een goed gesprek helpen bij de verwerking van je wrokgevoelens of verdriet. Hetzelfde geldt wanneer jij voelt dat jullie interactie niet gelijk oploopt en dat iemand veel meer van jouw tijd, aandacht en moeite vraagt dan jij kunt of wilt geven. Zo’n gesprek kan de vriendschap – in ieder geval ten dele – redden. En als je dat per sé niet wilt, dan kun je het alsnog uitmaken.’

Moet je altijd ‘verhaal gaan halen’ bij je vriendin als zij je zonder echte reden dumpt?
‘Ik zou er zeker naar vragen als je met vragen en verwarring achterblijft. Sommige mensen nemen nog weleens interne beslissingen over relaties zonder dat ze de ander een kans geven te reageren, laat staan dat ze iets te doen om de vriendschap te oliën. Veel mensen gaan er ten onrechte vanuit dat een vriend uit zichzelf moet weten waaraan ze behoefte hebben. Het gebrek aan communicatie – vooral de positief geformuleerde – is een relatiekiller. Vraag om een eerlijk antwoord naar het waarom van haar beslissing.’

Is naar jouw mening een verbroken vriendschap als een verbroken relatie? Kan het hetzelfde voelen? Hoe kom je dat te boven?
‘Natuurlijk. Sommige vriendschappen kunnen dieper gaan en bestaan langer dan menig liefdesrelatie. Sommige vrienden van mij hebben meerdere liefdesrelaties van mij stuk zien lopen. Elk groot verlies of het nou om een liefdesrelatie, vriendschap of leven gaat, vraagt om een periode van rouw. Dat is voor iedereen anders. Sommige mensen vergeten, vergeven en rouwen razendsnel, anderen doen er jaren over. Sommige rouwen met ups en downs, anderen doen het in één keer heel grondig. Er zijn geen vaste regels. Wanneer je echter zodanig blijft hangen in het verlies dat je leven daardoor op de rem staat, dan heeft het zin om de pijn of wrok actief een plek te geven. Bijvoorbeeld door erover te schrijven.’

Hoe kun je het beste zelf een vriendschap verbreken als je het niet meer ziet zitten?
‘Wat mij betreft ligt dit helemaal aan de situatie en jouw behoeften hierin. Als iemand het niet helemaal verbruid heeft, dan lijkt mij een goed en eerlijk gesprek een mooi begin. Wie weet ontstaat er tussen jullie een vernieuwde vriendschap. Nog een laatste advies: laat je niet teveel leiden door een gekwetst ego en trots. Ik ken een hoop mensen die constant relatieproblemen met hun omgeving krijgen doordat ze zichzelf te serieus nemen.’