De wees-spontaan-paradox bestaat uit een veelgebruikt verlammingscommando om van anderen – vooral partners – gevoelens te verwachten, die alleen spontaan kunnen opkomen. Vaak wordt verwacht dat de partner iets doet en dat nog leuk moet vinden ook. Het zijn zaken die natuurlijk moeten ontstaan en die je niet kunt afdwingen, zoals blijdschap, een leuke sfeer, ontspanning. Wees-spontaan-paradoxen klinken vaak zoiets:

Je zou meer uit jezelf moeten willen vertellen.
Lach toch eens. Het is een mooie dag en jij kijkt zo sip…
Je mag echt wat meer initiatief tonen, alles komt van mij uit.
Ik wil dat je me vaker belt, maar wel omdat je dat zelf wilt.
Je moet mij vaker tegenspreken: je doet zo slap.
Je moet blij zijn dat ik langskom, dat is wel het minste dat ik van een vriend mag verwachten.

Het zijn allemaal onbedoeld ‘commando’s’ die verlammend werken. Deze zeer uitgesproken wensen hebben vaak het tegenovergestelde tot gevolg. Iemand zal zich gedwongen voelen om zich op commando ‘verleidelijk’, ‘geïnteresseerd’ of ‘sexy’ te voelen. Zo werkt het niet. Het is onmogelijk, en vaak zorgt het weer weer voor zo’n vicieuze cirkel: De ander zal eerder juist terugtrekken, waardoor het salvo commando’s toeneemt, waardoor iemand zich terugtrekt waardoor…

Dit artikel is onderdeel van het kritiek-gedeelte van de cursus ‘Communiceren kun je leren’.

Je kunt iemand beter (wat indirecter) stimuleren: door zelf iets te zeggen, of een leuke vraag te stellen iets te doen, een glimlach, spannend ondergoed… Grote kans dat daardoor die leuke, geïnteresseerde of spannende sfeer sneller ontstaat.

Laten we het geheel-uit-de-duim-gezogen-maar-daarom-niet-minder-toepasselijk-voorbeeld van Eelco nemen. Hij zit er al een tijd mee dat zijn vriendin Freeke zich niet voor ‘zijn leven’ lijkt te interesseren. Er is een expositie van zijn werk op komst en irriteert zich aan het ogenschijnlijk gebrek aan belangstelling van haar kant.

‘Wees geïnteresseerd in mij!’
Hij: Ik snap het niet. Waarom ben je nou niet gewoon geïnteresseerd in mijn werk. Is dat nou teveel gevraagd van je partner?
Zij: Ja… eh… ik vind het heus wel interessant hoor, maar het werk slokt me op en…
Hij: Laat maar zien dat je geïnteresseerd bent dan!
Zij: Nou ja, ik kom zondag wel langs met Marloes op de tentoonstelling.
Hij: Nou, da’s niet echt van harte he? Dan zou je het alleen maar voor mij doen, niet omdat je het echt leuk vind.
Zij: Ach zeur niet zo, ik vind het heus wel leuk, maar je doet er altijd zo belangrijk over…

Eelco’s verlangen klinkt redelijk. We zien allemaal graag dat onze lieve partners en vrienden zich interesseren voor wat we doen, maar door er direct een verwijt van te maken zet hij Freeke op een niet-constructieve manier onder druk. Hieronder – waarschijnlijk na het lezen van dit artikel – loopt het gesprek al iets soepeler.

Kom je langs? Ik zou het leuk vinden.
Hij: Ik vind het wel jammer dat je zo ongeïnteresseerd lijkt in de tentoonstelling. Kom je überhaupt langs? Zou ik wel leuk vinden.
Zij: Ja, sorry ik heb er helemaal niet meer naar gevraagd. Ik was het echt niet vergeten hoor, maar door de toestanden op het werk heb ik eigenlijk nergens anders meer oog voor. Marloes belde me vandaag nog wanneer we heen zouden gaan. Ik denk aan zondag.
Hij: Okay, ik ben benieuwd of je het wat vind. Grappig dat Marloes zo geïnteresseerd is.
Zij: ‘Ja, grappig hé, sinds ze op schildercursus is, is ze een beetje fan van je. Pas maar op, want volgens wil ze ook een privélesje. Ik ben zelf ook best benieuwd. Sinds je in het atelier schildert, heb ik alleen dat ene blauwe schilderij gezien.

Dan Ariely is een succesvolle kruising tussen een psycholoog en een econoom, gefascineerd door hoe normale mensen zoals jij en ik -vaak onlogische – beslissingen maken en producten kopen. Vaak genoeg maken mensen intuïtieve beslissingen gebaseerd op (cognitieve) luiheid. En bekend voorbeeld is dat van het donorcodicil. In Duitsland is bijna iedereen donor, in Nederland bijna niemand. Zijn Duitsers in vergelijking tot Nederlanders altruïstischer? Of compenseren ze collectieve schuldgevoelens die ze hebben overgehouden aan de Tweede Wereldoorlog? Hebben ze misschien aantrekkelijkere donorcodicil-reclames? Niks van dat al. Een blik op beider formulieren maakt het direct duidelijk. In Nederland moet je een kruisje zetten (lees: moeite doen) als je WEL donor wilt worden, in Duitsland moet je een kruisje zetten als je GEEN donor wilt worden. Puur luiheid dus.

De keuze is van tevoren gemaakt. Slimme adverteerders maken daar goed gebruik van: ze geven keuzen die geen echte keuzen zijn. Om het bij datingsites te houden: de keus tussen 24,50 eurootjes voor een lidmaatschap van een maand of 37,50 euro voor drie maanden is voor de meeste mensen niet moeilijk.

Wat wel lastig is: welke van de duizenden profielen waar je overheen kunt scrollen is voor jou de moeite van het benaderen waard?

In ons koude kikkerland lijken mensen erg op zichzelf. Dat hoor ik anders vaak van de Spaanse tak van mijn familie. We houden hier over het algemeen niet van mensen die om aandacht vragen, overdreven flirten of bemoeizuchtig zijn. En zo willen we zelf ook niet overkomen.

Lees verder

Aan Nicolas Rage, uh… Cage te zien, heeft hij in acteren een prima manier gevonden om overtollige spanning te lozen en zijn geestelijke gezondheid te bewaren. Misschien zelf ook maar eens een improtheater-cursusje in de buurt proberen.

Amnesie is een tijdelijke of blijvende vorm van geheugenverlies waarbij bepaalde gebeurtenissen niet meer worden herinnerd (retrograde amnesie) en/of nieuwe gebeurtenissen niet meer worden opgeslagen (anterograde amnesie). Meestal wordt het veroorzaakt door hersenschade (als gevolg van een ongeluk of virus bijvoorbeeld), soms is een psychologisch trauma er de oorzaak van. Het meest serieuze geval van amnesie is geconstateerd bij de Engelse musicus Clive Wearing. Hij was een van de onderwerpen in een wetenschappelijke BBC-documentaire waarin theoretisch fysicus Michio Kaku het mysterie ‘tijd’ onder de loep nam. Clive lijkt door zijn amnesie gedoemd te zijn in een ‘eeuwig nu’ te leven, zonder verleden of toekomst, alsof hij elke paar seconden opnieuw uit een coma ontwaakt. Ik denk niet dat Eckhart Tolle-fans dat ambiëren wanneer ze in de ‘Kracht van het Nu’ proberen te staan.

Ik stuitte zojuist op het artikel over een vreemd onderzoekje van daglad De Stentor. De conclusie: via internet uitzoeken of er een relatie is tussen iemands beroep en de auto waarin hij rijdt bleek een onmogelijke opgave. “Is het te voorspellen in wat voor merk auto een journalist, een tattoeerder, een boer, een politie-agent, een wijkverzorgende of een rentenier rijden? De antwoorden zijn respectievelijk: Peugeot, Dodge, Citroën Jumper, Opel, Volkswagen en Ferrari.”

Ik rijd tegenwoordig in de oude auto van mijn 96-jarige opa. Ik denk niet dat de meeste mensen dat verwachten van een surfende psycholoog.

Dit deel van de cursus gaat nog steeds over het brengen van kritiek. Een gouden regel als je dingen gedaan wilt krijgen van een ander: vermijd etiketten en absolutismen zo veel je kan en benoem het gedrag dat je graag veranderd wilt zien. Etiketten en sterk veroordelende woorden saboteren namelijk de mogelijkheid van je partner om positief te reageren, en te veranderen. Ze werken als een zelfvervullende profetie. Woorden als: ‘altijd,’ ‘nooit’ in combinatie met de persoonsvorm ‘jij bent’ zijn erg verdacht. Het zijn veroordelingen voor het leven. Logisch dat iemand daartegen in verzet gaat. In plaats dat je iemand klem zet door een stempel te drukken kun je beter het gedrag veroordelen en een alternatief suggereren. De kans dat iemand daar wat beter op reageert is groter. Daarom verban de volgende woorden uit je vocabulaire: ‘Jij bent een …’ , ‘altijd’ en ‘nooit ‘, ‘niets’, ‘helemaal’…

Deze thread is onderdeel van de cursus ‘Communiceren kun je leren’.

Niet doen: verlammende etiketten en veroordelingen for life
Zij: ‘Jij bent aartslui, net als je vader, ik ga zelf wel weer naar de apotheek. Aan jou heb ik ook helemaal niets.’
Hij: ‘Eindelijk leer je me echt kennen. Dag hé! Je weet waar de apotheek is.’

Zij: Jij ruimt echt nooit op! Het is altijd hetzelfde liedje!
Hij: ‘Ik ruim wel op, eergisteren nog.’

Wel doen: veroordeling van gedrag
Zij: ‘Ik baal ervan dat dat je je niet aan de afspraak hebt gehouden! Wat doen we nu? Of eigenlijk: wat wil jij dat we eraan doen?’
Hij: ‘Ik wist niet dat het zo belangrijk voor je was. Ik ga na het eten wel langs om die pillen te halen, ja?’

Zij: Oh nee he. Weer een troep. Kun je alsjeblieft opruimen voor we gaan slapen?
Hij: ‘Ik beloof je dat ik het morgenochtend doe voordat je opstaat, okay? Ik moet sowieso vroeger op.’

“Verliefdheid stilt de pijn. Niet omdat het afleidt, maar omdat het zo prettig voelt.” Aldus dit artikel in het Belgische dagblad de Standaard. Pijndeskundige Sean Mackey en psycholoog Arthur Aron kwamen tot die conclusie nadat zij hun proefpersonen tijdens een pijnbehandeling foto’s van hun geliefde lieten zien. Dat mensen minder pijn hebben als zij afgeleid worden was al proefondervindelijk vastgelegd. Dat het activeren van verliefde gevoelens een soortgelijk effect is niet vreemd, maar nu is het ook wetenschappelijk aangetoond. Het blijkt dat de zogenaamde beloningsgebieden in de hersenen, zoals de nucleus accumbens en de amygdala, ermee te maken hebben.

Mensen die langere tijd onvrijwillig single zijn, krijgen vaak goedbedoelde, maar weinig motiverende clichés te horen als: ‘Hou eerst van jezelf, dan komt de liefde vanzelf.’ Of: ‘Stop met zoeken: hoe harder je zoekt, hoe minder het lukt.’

Hoe weinig je ook met zo’n advies kan, er zit wel een belangrijke kern in. Hoe jij in je ‘uppie’ in het leven staat heeft namelijk grote voorspellende waarde voor je toekomstige liefdesleven, en hoe je omgaat met het moeten aanhoren van bovenstaande clichés.

Lees verder