Category: Liefde & relaties

Weet wie je date: hoe vind je een betrouwbare partner op internet?


Internetdaten heeft bij sommigen het imago foute lui of anderzijds ongeschikt relatiemateriaal aan te trekken. Op seks beluste gelukzoekers, fakers, schuinsmarcheerders en zelfs psychopaten zouden er hun slag slaan. Echte intenties zouden op internet makkelijker maskeren te maskeren zijn dan tijdens ontmoetingen in het wild.

Is het echt zo slecht gesteld met de gemiddelde datingsite-bezoeker? En hoe vind je er een partner die wél deugt?

De meeste internetdaters zijn oké en zoeken echte liefde
Online daten wordt in sommige kringen nogal eens geassocieerd met mislukking. Als een laatste strohalm voor mensen die het face-to-face niet redden of als makkelijk middel voor mensen die onzuivere bedoelingen hebben. Onzin, weten onderzoekers. Internetdaters hebben gek genoeg juist meer zelfvertrouwen, weinig datingangst en zijn iets socialer. Bovendien zijn de belangrijkste redenen om online te gaan eerder van sociale dan individuele aard. Mensen gaan niet online omdat ze verlegen of wereldvreemd zijn, maar omdat ze bijvoorbeeld naar een nieuwe stad verhuisd zijn, of weinig tijd hebben om nieuwe mensen te ontmoeten.

En hoe zit het met onzuivere intenties? Uit een iets oudere poll (2007) op onze eigen datingsite Relatieklik.nl bleken 19 van de 20 respondenten op zoek te zijn naar een duurzame relatie. Het merendeel stond daar in ieder geval voor open. Een kwart ging zelfs niet voor minder. Slechts 1 op de 20 bezoekers kwam niet voor een duurzame relatie, maar had andere bedoelingen: zij waren waarschijnlijk nieuwsgierig, kwamen voor de spanning van een avontuurtje of wilden checken of ze nog goed in de markt lagen. Uit een andere poll bleek dat veel singles een datingsite steeds vaker zien als een van de vele mogelijkheden – naast bijvoorbeeld hun vereniging, het café of een vakantie – om een partner tegen te komen. Er zijn dus genoeg leuke mensen te vinden.

Een eerste aanwijzing dat iemand op een datingsite deugt is een helder profiel met een persoonlijke welkomsttekst en representatieve foto. Daarnaast proberen ze je als persoon te leren kennen voordat ze beginnen over seks en intimiteit. Een tweede (en betere) deugdzaamheidsfilter is Google. Op het moment dat je iemands naam hebt kun je al veel checken. Je weet tenminste dat iemand niet gelogen heeft over wie hij of zij is. Misschien vind je op iemands Facebook-profiel zelfs hobby’s, interesses, ouders en vrienden terug. Dat geeft je over het algemeen een redelijk idee over met wie je te maken hebt. De autoriteiten vinden mensen zonder profiel op internet niet voor niks verdacht. Bijna iedereen is tegenwoordig te vinden.

Hoe kan het dat internetdaten voor sommigen zo’n slechte naam heeft? Een paar oorzaken: de kans dat je (vooral als vrouw) een foute man ‘tegenkomt’ is groter omdat dit type man veel actiever is. Terwijl oprechte liefdeszoekers vaak maar een selectief aantal mensen benaderen, sturen genotszoekers soms wel honderden berichten (de zogenaamde hagelschot-benadering). Die groep fouterds lijkt al snel groter dan dat die is. Verder onthouden mensen eerder nare en vreemde gebeurtenissen dan normale of saaie gebeurtenissen en geven die (terecht) groter gewicht. Als je na een aantal relatief leuke dates ineens een vervelende ervaring hebt kan dat genoeg zijn om ermee te stoppen en online daten (onterecht) af te doen als dé schuilplek voor gevaarlijke of vervelende idioten.

Hoe scheid je kaf van het koren?
Je kunt op internet makkelijk een profiel faken, maar tussen het bekijken van iemands profiel en iemand bij je over de vloer laten komen zijn er talloze momenten waarin je een wolf in schaapskleren kunt herkennen. Een ontmoeting in de kroeg waarbij je in beschonken toestand beslist over het verdere verloop van de avond, is waarschijnlijk riskanter dan nuchter via internet in je eigen tempo contact opbouwen. Angst en voorzichtigheid kunnen een behoorlijke spelbreker zijn als het om daten gaat, maar toch is het nuttig een neus te ontwikkelen voor mensen die niet deugen.

Hieronder enkele signalen en types die je maar beter kunt mijden als je een serieuze of leuke relatie wilt:

Hoe weet je of iemand liegt?
Hoe herken je mensen die liegen (zoals de types hieronder)? Als het gaat om het herkennen van leugens kun je daarbij vooral letten of het woord ‘ik’. Leugenaars vermijden vaker woorden die naar zichzelf of hun gevoel verwijzen (ik, mij, mijn, mezelf enzovoorts) en gebruiken eerder onpersoonlijke taal om zich van de leugen te distantiëren. Leugenaars gebruiken minder woorden, maar wel meer ontkenningen, tegenvragen en afleidingsmanoeuvres. Op die manier worden ze minder snel ontmaskerd. Wil je een schuinsmarcheerder betrappen dan is het overigens niet handig om iemand het gevoel te geven dat ie aan een kruisverhoor wordt onderworpen. Mensen die goed zijn in het betrappen van leugens zorgen juist gewoon voor een ontspannen en gemakkelijke sfeer. Naarmate hij meer denkt dat het wel goed zit, zullen zijn echte bedoelingen eerder doorschemeren. Dat is de geinige paradox van onderzoek naar leugens: mensen die goed van vertrouwen zijn hebben ze veel eerder door dan de mensen die achterdochtig zijn. Zie ook dit artikel over liegen op internet.

Mensen zonder foto (of profielbeschrijving)
Tja, waarom geen foto? Grote kans dat iemand iets te verbergen heeft omdat hij/zij zich voor zijn uiterlijk schaamt of vreemdgaat en niet herkend wil worden. Dat wordt verder duidelijk als iemand zich verantwoordt met een disclaimer als: ‘Het gaat toch om het innerlijk?’ Of: ‘Vanwege persoonlijke redenen/mijn publieke functie mail ik mijn foto liever persoonlijk naar je.’ Je moet niet iedereen over een kam scheren, maar over het algemeen kun je het beste doorscrollen naar iemand die niks te verbergen heeft. Er is al zo weinig tijd.

Genotzoekers en spanningsverslaafden
Daters bij wie het alleen om de seks en spanning te doen is, kun je vaak snel herkennen. Genotszoekers zullen meestal al snel laten weten wat ze willen. Dat bespaart tijd en energie. Ze hoeven je niet te leren kennen, maar willen vooral weten of jij ‘open’ staat voor ‘avontuur’ of een ‘leuke, gekke date’. Als jij niet openstaat voor vrijblijvende seks dan zijn er waarschijnlijk genoeg trefwoorden en korte zinnen in iemands mail of profiel te vinden die jou het rode licht zouden moeten geven. Veel gebruikte trefwoorden in de profieltekst of eerste mail: ‘vrijheid blijheid’, ‘ruimdenkend’, ‘discreet’, ‘heerlijk genieten’, ‘masseren’, ‘hygiënisch’. Ze beginnen hun mails soms zonder introductie met iets als: ‘Ik hou niet van mailen daarom geef ik je meteen mijn nummer… Durf jij mij te bellen?’

Vreemdgangers en schuinsmarcheerders 


In tegenstelling tot wat je weleens hoort, is internet niet dé meest voorkomende of beste manier om vreemd te gaan. Sommige mensen staan soms op een datingsite voor wat extra spanning in hun leven, maar het échte vreemdgegaan wordt vaak niet zozeer met voorbedachte rade gedaan. Vaak ontstaat dat gewoon in het moment. Met wildvreemden in een geïsoleerde setting (congres, vakantie, prostitutie) of juist met bekenden die ze vertrouwen (collega’s, oude bekenden), exen). De meeste mensen willen zichzelf in de spiegel kunnen aankijken en zullen niet systematisch op zoek gaan via een datingsite om buiten de deur te neuken. Gelegenheid maakt de dief (en dat is meestal niet op een datingsite want daarvoor moet teveel worden gepland en gelogen).

Mensen die vooral affaires en korte relaties (met weinig commitment) hebben zullen wel eerder via een datingsite op zoek gaan naar nog meer nieuwe avontuurtjes. Kun je iemand herkennen die al een relatie heeft of er meerdere partners op nahoudt, puur voor de spanning? Zie ook Genotzoekers. Andere tekenen aan de wand dat iemand niet oprecht is: mensen die heel selectief te bereiken zijn of eisen hebben over waar en hoe en wanneer het contact moet plaatsvinden. Meestal met een aannemelijk excuus. Vaak hebben vreemdgangers er enige haast bij om contact, seks of lichamelijkheid te hebben. Het gaat er waarschijnlijk niet echt om jou beter te leren kennen voor een relatie. Zie ook dit artikel over vreemdgaan.

Te mooi om waar te zijn (nep dus)

Lijkt iemands profiel op meerdere vlakken te mooi om waar te zijn, iemand met het uiterlijk van een fotomodel of filmster bijvoorbeeld, en daarbij ook nog érg gewillig om contact met jou te hebben… Helaas, dan is het vast te mooi om waar te zijn. Pas op voor ‘razend aantrekkelijke’ types die overal voor in lijken te zijn: ze bestaan niet! Vaak zijn het oplichters die jou willen laten sms’en naar een betaalde sms-box of iets anders willen wat jij niet wilt. Vaak zijn hun teksten vertaald met de Google-vertaler, maar niet altijd. Veel mensen blijken hier ook anno 2013 nog in te trappen. Hoe meer we liefde willen, hoe meer we onszelf soms voor de gek houden.

Ook mensen met een bijzondere status of bijzonder beroep zijn soms verdacht. Advocaten, piloten, rijke zakenmannen, chirurgen. Sommige mensen vinden het leuk om zo iemand te spelen. Al dan niet voor de lol. Teken aan de wand dat het nep is: koketteren over eigen beroepssuccessen en inkomen. Mensen die succesvol zijn voelen de behoefte niet zo het daarover te hebben, het is normaal voor ze. En als ze het wel doen dan zal dat op een meer subtiele manier gebeuren, waarschijnlijk zonder spelfouten. Vertrouw je het niet? Google is your friend. Dit zijn overigens vaak onschuldige mensen die niet komen opdagen als jullie een date hebben. Ze durven (of hoeven) zichzelf niet te laten zien.

Verleidelijke vrouwen die als puntje bij paaltje komt niet afspreken
Internetdatende mannen krijgen vroeg of laat te maken met verleidelijke vrouwen die heel graag mailen en chatten, maar als puntje bij paaltje komt niet afspreken. Er lijkt een kleine subgroep van vrouwen te bestaan die het heel fijn vindt – om in de veiligheid en anonimiteit van het internet – digitaal te flirten en romantisch te zijn, zonder het ooit tot een échte ontmoeting te laten komen. Zij weten dat de werkelijkheid de romantiek alleen maar zou verstoren. Op een gegeven moment moet je je realiseren dat deze vrouw nooit zal afspreken. Zij hoeft geen relatie met jou, ze wil je exclusieve aandacht (totdat jij je geduld verliest). Pas op voor herhaaldelijke uitspraken als: ‘Binnenkort sta ik misschien open voor een ontmoeting, maar nú vind ik het fijn om op deze manier contact te houden.’

Nare, dwingende mensen

Opdringerige daters die drammen om contact(gegevens) en geen ‘nee’ accepteren, zijn geen mensen waarvan je een leuke date hoeft te verwachten. Laat staan een relatie. Afkappen dus. Lijkt nogal voor de hand liggend, maar het zal je verbazen hoeveel mensen zich emotioneel laten chanteren door manipulatieve uitspraken als: ‘Raar van jou om eerst gezellig met mij te gaan mailen om daarna niks meer te laten horen? Behandel je iedereen als vuil?’ Omdat sommige mensen niet arrogant willen overkomen zullen ze zich willen rechtvaardigen en soms spreken ze zelfs af. Dwingende en obsessieve mensen kun je beter links laten liggen. Geef ook nooit zomaar adresgegevens. Voor je het weet heb je een stalker aan de haak geslagen.

Romantische stalkers
We zijn allemaal mensen, maar we leven niet allemaal in dezelfde werkelijkheid. Sommige mensen zien diepere betekenissen en verbanden die niet per se op waarheid of alledaagse logica berusten. Sommige mensen kunnen ineens een intense band met jou ervaren die jijzelf helemaal niet voelt. Hoewel dat aanvankelijk best vleiend kan zijn, kan het ook vervelend en eng worden als deze mensen jouw leven vervolgens proberen binnen te dringen omdat ze denken dat ze daar recht op hebben. Stalkers zijn een slag apart. Die leven in een waan. Je herkent dit soort types meestal vrij snel vanwege de eenzijdigheid waarmee ze dingen voelen en waarnemen. Na een kleine mailwisseling laten deze idealistische mensen vaak al weten wat ze zoeken en verwachten van een partner. Iemand wil jou bijvoorbeeld al heel snel als een soulmate, dé oplossing voor alle problemen, de persoon op wie ze al hun hele leven wachten, zien. Deze mensen leven in een romantische fantasie die weinig met jou te maken heeft. Gelukkig zijn ze meestal ongevaarlijk. Maar pas op: afwijzing – vooral na een echte affaire of relatie – kan sommige mensen soms gevaarlijk maken. De combinatie romantische waan, dwangmatig, agressief en/of drugsgebruiker betekent ‘politie inschakelen’.

Psychopaten en koele oplichters
En dan bestaat er nog een speciaal subtype mensen. Mensen die de gevaarlijke combinatie ‘geen/weinig empathie’ en ‘goede sociale vaardigheden’ hebben. Het zijn de mensen die anderen weten te bespelen en voor hun karretje weten te spannen. Puur voor eigen gewin, want ze geven verder niet om anderen. Een op de honderd mensen heeft volgens onderzoek een psychopathische inslag en past binnen dit profiel. Psychopathisch zijn betekent overigens niet dat iemand jou fysiek pijn wil doen of met een kettingzaag wil bewerken. Het betekent dat ze andere mensen puur als een gebruiksvoorwerp zien, een instrument tot zelfbevrediging. Voor seks of geld bijvoorbeeld. Psychopaten weten hun slachtoffers goed te kiezen: onzekere mensen die veel bevestiging nodig hebben. Als je niet verblind bent door je eigen romantische fantasie of verlangen dan kun je dit type op een gegeven moment herkennen. Oprecht medeleven en liefde laat zich niet faken. Als iemand dat ontbeert voel je dat. Iemand zoals de psychopaat (zonder schaamte, spijt of schuldgevoelens en enkel oppervlakkige emoties als drang naar sensatie en frustratie) laat vroeg of laat zijn ware gezicht zien.

En dat brengt ons bij mijn laatste advies:
Je belangrijkste wapen is uiteindelijk je intuïtie: als je iemand uiteindelijk niet helemaal vertrouwt, stop er dan mee. Ook als je niet kunt duiden waar het aan ligt. Gevoelsmatige beslissingen blijken achteraf namelijk vaak de beste. Intuïtie is het resultaat van subtiele aanwijzingen die je onbewuste over iets of iemand bij elkaar heeft gesprokkeld. De tijd is aan jouw kant. Laat je niet overhaast tot acties verleiden waar jij gevoelsmatig nog niet aan toe bent (seks, afspreken, vakantie, de huissleutel geven).

Een klein kanttekening daarbij: het zal je niet verbazen dat mensen die achterdochtig zijn (eerst de kat uit de boom kijken en anderen niet snel vertrouwen) de ander stimuleren om ook wat afstandelijk terug te doen. We spiegelen elkaar daarin. De meest effectieve manier om verkeerde bedoelingen te spotten is paradoxaal genoeg juist om mensen jouw vertrouwen te gunnen. In ieder geval tijdelijk. Als jij vertrouwen schenkt en mensen een kans geeft, dan krijg je dat in de meeste gevallen terug. Mensen worden daardoor meer zichzelf, waardoor het makkelijker wordt te zien wat voor vlees je echt in de kuip hebt.

Wil je de ontmoeting toch een kans geven? Over veiligheid is genoeg geschreven en op elke datingsite vind je hierover nuttige tips. Hoewel de meeste mensen onschuldige bedoelingen hebben doe je er goed aan de richtlijnen te kennen. Het grootste gevaar blijkt gelukkig nog altijd een saaie date te zijn. Vooral vrouwen klagen daar tweemaal zo vaak over als mannen.

eKudos Nu Jij

Misverstand: ‘Vrije wil bestaat en daarom neem ik nu een kopje koffie.’

Jij hebt vrije wil, toch? Want als ik je zou vragen een willekeurige hand op te steken dan zou je, afhankelijk waar je behoefte aan hebt, je linkerhand kunnen opsteken. Of je rechterhand. Of géén hand. Of beide handen. Of je linkervoet? Jíj kiest wat je wilt, omdat je een vrije wil hebt. Vrije wil = kunnen kiezen. Simpel.

Sjonge, waarom precies doen filosofen dáár ook alweer zo moeilijk over?

Nou, ten eerste omdat die redenering toch niet klopt. Even terug naar dat simpele testje met die hand. Steek nu maar eens echt een van beide handen omhoog. Kies maar. Ik wacht wel even.

Stel dat jij je rechterhand had opgestoken. Kun jij verklaren waarom je niet je linkerhand opstak? Of géén hand. Als je eerlijk bij jezelf te rade gaat, kun jij niet precies zeggen waarom je het ene deed in tegenstelling tot het andere. Je kreeg gewoon ineens de behoefte om het ene te doen. En dus niet het andere. En stel dat je besloot juist het tegenovergestelde te doen als wat jouw eerste impuls je ingaf. Waar kwam die behoefte dan ineens vandaan? Misschien werd die ingegeven omdat mijn verzoek je irriteerde en je toch wilde bewijzen dat jíj in controle bent? Wie weet. In alle gevallen: waar ook is hierin plaats voor de vrije wil?

Wetenschappelijk gezien is er alvast geen enkele ruimte voor. In de jaren zeventig deed neuroloog Benjamin Libet een nogal schokkende ontdekking. Bij eenzelfde soort testje als hierboven kon hij met vrij simpele EEG-hersenapparatuur (een soort badmutsje met elektroden dat potentiaalverschillen in de hersenen in kaart brengt) een halve seconde eerder voorspellen wat zijn proefpersonen zouden doen voordat ze het zelf wisten. De keuze was: klik op de rechter- of linkerknop, wat je maar wilt.

Wat de proefpersoon ook besloot, via de aangesloten EEG kon Libet het al eerder zien. Dit is nogal een harde klap in het gezicht van de voorvechter van vrije wil. De klappen worden harder. Met de moderne apparatuur (fMRI) van nu blijken onderzoekers zelfs 7 tot 10 seconden eerder te weten wat hun hun proefpersonen doen voordat zij het zelf door hebben. Deze experimenten zijn keer op keer herhaald. Hoe geavanceerder onze apparatuur wordt hoe duidelijker te zien valt: je hersenen hebben al besloten wat jij gaat doen voordat jij het zelf weet. Pas op het moment dat jij je de beslissing gewaar wordt, denk je er iets bij als: ‘Mijn vrije wil kiest nu voor koffie en niet voor thee.’

Gedachten verschijnen gewoon
Eigenlijk zouden de resultaten van Libet & co ons niet zo moeten verbazen. We hebben die breinscanners niet nodig om te zien dat vrije wil een illusie is. Puur door introspectie kunnen we dat ook zien: jij weet nu net zo min wat je over tien seconden zult denken als over tien jaar. Het is net zo mysterieus. Ik kan zou jou nu kunnen vertellen over een pingpongende man met een rode pruik, een wit geschminkt gezicht en een rode fopneus en jij ziet misschien een clowneske figuur in je bewustzijn opduiken. Het volgende moment – als je stopt met lezen – denk je weer misschien na over je afspraak morgen, de volgende maaltijd, Geert Wilders? Je weet het pas achteraf. Gedachten en behoeften komen (onophoudelijk) voort uit oorzaken en redenen waar we ons niet bewust van zijn.

Het komt erop neer: we merken alle veranderingen in ons bewustzijn wel op, maar we hebben er niet zelf voor gekozen. Net zoals je niet kiest voor je huidige zintuiglijke waarneming, geldt dat ook voor je gedachten en verlangens. Je eigen gedachten verschijnen net zo ‘mysterieus’ in je bewustzijn, als de woorden op dit blog. Die verschijnen gewoon zonder dat jij daarover bewuste controle uitoefent. Ze overkomen je. (Wat overigens niet betekent dat je er geen invloed over kunt hebben.)

Slimmeriken zullen tegenwerpen dat de vrije wil erin schuilt dat je bewust kunt kiezen iets niet te doen. ‘Dieren’, zullen ze zeggen, ‘hebben geen vrije wil, wij wel. Wij kunnen onze natuur overstijgen, omdat we de keuze hebben onze impulsen te onderdrukken.’ Nogmaals, deze afleidingsmanoeuvre brengt ons nergens. Elke beslissing, gedachte of intentie komt uiteindelijk voort uit voorgaande oorzaken waar jij uiteindelijk weinig tot niets mee te maken hebt gehad. Ook de keuze om iets niet te doen. Elke gewaarwording leidt, als je ver genoeg zou kunnen terugkijken, naar het begin van het universum de Big Bang. Het hele universum heeft gemaakt dat jij dit nu leest. Een mooie gedachte vind ik.

Misplaatste trots
Als de vrije wil eigenlijk al meteen in jouw rechtstreekse ervaring verloren gaat, dan voorspelt dat weinig goeds voor jouw leven als geheel. Laten we voor de volledigheid toch ook maar de volgende confronterende vraag stellen: ben jij (als de persoon die je nu bent) het resultaat van je vrije wil? Ben jij geworden wie je bent door eigen verdienste? Kun je terecht dat je trots kunt zijn op wat je puur door jouw eigen toedoen hebt bereikt? Of teleurgesteld omdat je weinig van je dromen terecht hebt gebracht?

Hmm, laat eens zien. Je koos alvast niet waar en wanneer je geboren ging worden. Geslacht, genen, taal, cultuur, eerste kleuterklasje, algemene intelligentie, lengte. Ook niet echt jouw keuze, wel? Laten we het iets lastiger maken. Je hobby’s en muzieksmaak bijvoorbeeld, zelf gekozen? Daar heb je toch wel echt invloed op gehad? Denk er rustig over na: kun jij écht verklaren waarom je liever met poppen speelde dan met autootjes? Of waarom je tekenen leuker vond dan spelen met lego? Of waarom de Beatles je meer raakten dan de Stones? Zal ik doorgaan of is het inmiddels duidelijk? Ook jouw verlangens, angsten en neigingen overkwamen je.

De belangrijke keuzen op knooppunten in jouw leven zijn door willekeur en automatisch wikken en wegen in je onbewuste brein tot stand gekomen, zonder dat jij er uiteindelijk echt veel over te zeggen had. Hoeveel je er ook over las, met wie je ook praatte, hoeveel je er ook over nadacht, je deed uiteindelijk gewoon elke keer datgene wat het meest voor de hand liggend voelde. Zonder dat je helemaal precies wist waarom. De ene studie trok je toch net wat meer dan die andere. Je was uiteindelijk toch liever alleen dan met die ene partner. Je ging meestal liever naar het café dan naar de sportschool, maar soms niet. Daar had je achteraf misschien even spijt van toen je merkte dat een vriend die harder studeerde een topbaan kreeg aangeboden. Maar dat ging voorbij toen je nieuwe partner in het café ontmoette, enzovoorts.

Vrije wil versus de ziel
Veel mensen proberen de vrije wil op hun plek gehouden door geloof in God, de ziel, karma, kwantummechanica of andere bovennatuurlijke zaken. De metafysica biedt echter ook geen échte uitweg. Zelfs als het van een transcendente ziel zou kloppen: je hebt uiteindelijk ook niet voor die ziel gekozen? Of je karma. Waarom heeft de ene persoon de ziel van een loser of psychopaat en de ander van een winnaar of held? Zoals een bekende psycholoog ooit na een gedachte-experiment concludeerde: ‘Als ik atoom voor atoom jou zou zijn geweest, dan was er niks in mij dat zou kunnen beslissen iemand anders te zijn.” Jij hebt er uiteindelijk net zomin voor gekozen te zijn wie je bent als de seriemoordenaar Jeffrey Dahmer dat heeft gedaan. Hoe vreselijk het gedrag van laatstgenoemde ook is, jij zou in zijn situatie (met zijn lichaam, achtergrond en hersenstaat) precies hetzelfde hebben gedaan. Jij hebt hopelijk meer mazzel met jouw levenslot dan hij en zijn slachtoffers.

Oeps, zei ik levenslot. Voor je me nu wegzet als een deterministische fatalist die denkt dat we gedoemd zijn ons leven als een marionet van willekeur en toeval te slijten. Zo is het ook weer niet. Behalve dat het nuttig en onvermijdelijk is om te leven alsof we wel vrije wil hebben – dat geeft richting aan ons leven – worden wij ook gedwongen om keuzen te maken. Als jij gelukkig en gezond wilt zijn dan moet je daar actief moeite voor doen. Als jij op vakantie wilt naar Turkije, dan zal dat niet zomaar gebeuren. Daarvoor moet je plannen, geld overmaken, je tas inpakken, het vliegtuig pakken, enzovoorts. Als jij wilt stoppen met roken dan zul je daar actief iets over moeten beslissen. Plannen hoe je ‘nee’ zult zeggen als iemand je een sigaret aanbied op een feestje en hoe je met moeilijke momenten zult omgaan.

Wel zouden we kunnen zeggen dat jij niet gekozen hebt voor je behoefte om te stoppen met roken. Ineens vond je het écht welletjes en besloot je dat het maar voorbij moest zijn. Maar waarom precies op dat moment en niet eerder of later? Dat weet je nooit helemaal. En zal het je lukken succesvol te stoppen? Met de kennis en motivatie van nu lukt het je misschien wel. En zelfs als het niet lukt, leer je (onbewust) misschien iets waardoor het volgende keer wel lukt. Bijvoorbeeld dat het lastig is om te stoppen als je liefdesverdriet hebt. Hoe dan ook: je hebt geen vrije wil nodig om de keuzes maken en besluiten moeite te doen voor een doel in de toekomst. Ze sluiten elkaar niet uit. En door bepaalde dingen wel of niet te doen vergroot je de kans dat je leven lijkt op wat je wilt dat het is.

Vrije wil en liefde
Veel mensen worden verdrietig van het idee dat vrije wil niet bestaat. Ze hebben het gevoel dat dat het leven minder waard maakt. Het maakt het lastiger om trots te zijn op eigen prestaties en de rotte appels in onze maatschappij te veroordelen. Niemand is uiteindelijk écht verantwoordelijk voor zijn (mis)daden. Conservatieve geesten zijn bang dat mensen zich als beesten gaan gedragen als wij de vrije wil tot illusie verklaren.

Je kunt het ook anders zien. Zonder vrije wil wordt het makkelijker om sympathie en liefde te voelen voor anderen en onze verbondenheid te vieren. Natuurlijk, de psychopaat die een gevaar is voor de maatschappij moet achter tralies, de belastingfraudeur die leeft op kosten van de rest moet bestraft worden. En inderdaad, het is lastig om te houden van een pestkop, maar zonder de illusie dat dit door zijn vrije wil komt, krijg je wel meer inzicht in en begrip voor voor hoe hij is geworden. De liefdeloze psychopaat, die zich niet met anderen verbonden voelt, heeft in zekere zin heeft veel pech gehad met zijn levenslot.

Het gemis van de vrije wil betekent niet dat we onverschillig moeten zijn voor het leed en onrecht dat we om ons heen zien, het betekent alleen dat we helderder zien waarom de wereld is zoals zij is.

Meer lezen? Neuropsycholoog en filosoof Sam Harris schreef een kort, glashelder boek zonder onnodig jargon: Free will.

eKudos Nu Jij

Gids voor langdurig samenzijn: hoe houd je de liefde brandend?

Een moderne definitie van de liefdesrelatie? Twee mensen met verschillende persoonlijkheden, achtergronden en verlangens die proberen elkaar vrijwillig zo lang als mogelijk te bevredigen op emotioneel, seksueel, intellectueel, vriendschappelijk en huishoudelijk niveau. Het liefst zonder pauzes en seksuele inmenging van derden, vaak in het hetzelfde huis.

Een hachelijk project als je het zo bekijkt. Eentje dat zelfs de meest stabiele, harmonieuze mensen regelmatig met elkaar in conflict zal brengen en tot momenten van waanzin zal drijven. Hoe meer twee mensen van elkaar verwachten, hoe intenser, maar ook ingewikkelder en teleurstellender hun relatie zal zijn.

Eén ding is zeker: hoe specifieker, uitgebreider of tegenstrijdiger de verwachtingen over een relatie zijn, hoe groter de uitdaging een partner te vinden die daaraan kan (en wil) voldoen. Daarom is het handig als partners een beetje op elkaar lijken, hetzelfde over dingen denken en elkaar – daardoor – begrijpen. Maar als je zo’n persoon hebt gevonden dan ben je er nóg niet. Het blijft werken om de liefde erin te houden.

De grote nachtmerrie van romantische zielen is in een relatie belanden die je kunt reduceren tot matte blikken, krulspelden, trainingsbroeken, bankhangen, eten halen, filmpie kijken, schoonouders, af en toe seks op zondag. Het is oké, meer niet. Niemand wil zo worden, en toch – wóéhóéhóé – het is overal om ons heen. Onvermijdelijk? Een beetje misschien – en het is prima om op je gemak te zijn – maar het gaat snel bergafwaarts naarmate je elkaar als vanzelfsprekend ziet. Je liefdesleven kakt in als jullie je fantasie verliezen en stoppen moeite voor elkaar te doen.

Om dat te voorkomen heb ik hieronder alvast twintig belangrijke do’s en don’ts op relatiegebied samengevat. Ze zijn afkomstig uit mijn eigen praktijk en de wetenschappelijke literatuur. (Kleine disclaimer: sommige punten overlappen met elkaar.)

1. Blijf je voor elkaar interesseren
Uit Zwitsers onderzoek blijkt: hoe langer partners bij elkaar zijn, hoe minder goed ze elkaar kennen. Oude stelletjes dachten hun partners door en door te kennen, maar maakten meer fouten dan jonge stelletjes toen zij moesten raden wat hun partner ergens van vond. Rara, hoe kan dat? Elkaar kennen is géén kwestie van tijd, maar van aandacht. Een belangrijke reden waarom veel stellen uit elkaar groeien is vooral omdat ze zich minder verdiepen in de belevingswereld van hun partner. Ze verwarren het gevoel van vanzelfsprekendheid met ‘elkaar goed kennen’.

2. Ga samen uit de comfortzone
Een potlood tussen je tanden doen maakt je blijer dan slechts nadenken over geluk. Waarom? Het potlood activeert direct je lachspieren. Dit verraadt een belangrijk psychologisch principe: gedrag beïnvloedt je gevoel meer dan erover nadenken. Naar de liefde vertaald: partners die samen iets enerverends doormaken – zoals omwille van de wetenschap aan elkaar vastgetapet door een grote betonnen buis kruipen of meedoen aan een danscompetitie – blijken achteraf meer verliefd dan stelletjes die relaxt uit eten gaan. Alles wat het lichaam opwindt, helpt blijkbaar ook passie stromen. Samen uit de comfortzone gaan is goed voor de relatie. De roes van het avontuur versmelt zich met de band die je voor elkaar voelt.

3. Ga conflicten en ruzies niet uit de weg
Conflicten zijn nodig om uit te praten wat je stoort aan je partner. Ga je die uit de weg, dan ondermijn je het vertrouwen en de intimiteit. Conflicten aangaan is goed, als je het maar met beleid doet. Hoe? Vraag je eerst af wat de achterliggende boodschap is, zowel die van jezelf als die van je partner. Breng kritiek als een vraag of wens in plaats van een verwijt. Voel je niet te trots om ‘sorry’ te zeggen voor jouw eigen aandeel. Als jullie ruzies vaak vernederend aflopen (schelden of zelfs slaan), is het nuttig om van tevoren al af te spreken dat een van jullie van zich fysiek terugtrekt als de emoties weer eens hoog oplopen. Je kunt het gesprek hervatten wanneer jullie weer bekoeld zijn.

4. Accepteer elkaars persoonlijkheid
Het is leuk als je elkaars interesses deelt, maar niet noodzakelijk. Verwacht niet van je partner dat deze een fanatiek zeiler, extraverte feestganger of swinger wordt als dat niet bij diens persoonlijkheid past. Volgens psycholoog Dan Wile valt bijna zeventig procent van de conflicten in de categorie ‘permanent’. Na vier jaar ruziën echtparen nog steeds over precies dezelfde dingen als in hun begintijd. Het heeft geen zin om te wachten tot je partner verandert, want dat zal nooit gebeuren. In goede relaties worden die permanente problemen dan ook niet opgelost, maar beide partners zoeken en vinden samen een manier om ermee om te gaan. Mensen die hun partners proberen te veranderen maken zichzelf en de ander daarmee gek.

5. Hou communicatie overwegend positief
Niet verbazingwekkend: relaties blijven gezond door liefdevolle communicatie en positieve aandacht. Uit onderzoek blijkt dat stellen een veel grotere kans hebben bij elkaar te blijven wanneer elke negatieve uitwisseling (kritiek, schelden, kwetsen, negeren) in verhouding staat tot vijf positieve interacties (complimentje, aandacht, interesse, attent zijn). Eén op vijf dus. Negativiteit heeft een grotere destructieve kracht dan veel partners zich realiseren. Ga je over de schreef, doe daarna extra je best.

6. Je mag best een beetje egoïstisch zijn
Een relatie is geven én nemen. En door af en toe zonder schroom te nemen, wordt het makkelijker om zonder voorbehoud te geven. Op die manier blijft de relatie dynamisch en bevredigend. In prettige, gelijkwaardige relaties blijken beide partners vaak een beetje egoïstisch te zijn. Vooral op seksueel gebied is het duidelijk waaom dat nuttig is: zonder het vermogen om je op jezelf te concentreren en de ander te vergeten is het lastig klaarkomen. Relaties waarin beide partners gewoon hun eigen dingen (mogen) blijven doen, houden langer stand. Zo’n relatie vraagt minder offers.

7. Maak tijd voor (en zin in) seks
Hoe je het ook wendt of keert, seks is (meestal) datgene wat een liefdesrelatie van een vriendschap onderscheidt. Hoewel veel partners prima ‘seksloos’ door het leven gaan, geeft regelmatige seks en lichamelijke intimiteit de relatie glans. De hormonen en hersenstoffen die vrijkomen voeden zowel lichaam als relatie. Daarnaast: mannen zijn ná de seks beter in staat om conflicten en geschillen uit de praten. Dus, doen jullie het niet meer, want: stress, druk, kinderen, enzovoorts? Luister naar Tim.

8. Blijf communiceren over je beweegredenen
Kleine misverstanden en wederzijdse onwetendheid zorgen makkelijk voor scheefgroei in de relatie. Vaak ontstaat er emotionele afstand wanneer partners hun dagelijkse doen en laten niet meer delen. Uit luiheid of angst de ander te kwetsen of te confronteren. Ga je te laat komen? Kon je de afwas niet doen? Drankje met collega na het werk? Alles wat je voortijdig laat weten kan ruzie en weerstand voorkomen. Ga er niet van uit dat de ander weet of snapt wat jij van diegene verwacht. Door regelmatig te checken wat er in je partner omgaat (dat doe je overigens door vragen te stellen, niet door te raden!) blijven jullie in tune met elkaar.

9. Hou relatierituelen levend
Mensen houden van rituelen en symbolen. Alles wat jullie in het heden aan een gezamenlijk verleden bindt versterkt het wij-gevoel. De liefde moet af en toe bewust gevierd worden. Hou de voor jullie belangrijke dagen en tradities daarom levend. Ook kleinere, dagelijkse ritueeltjes zijn belangrijk: het gesprekje aan de keukentafel bij het ontbijt, koosnaampjes, seks in de duinen, krimi kijken op zondag. Dit soort rituelen scheppen vaak ook een mooie gelegenheid om elkaar opnieuw even het hof te maken.

10. Probeer aantrekkelijk te blijven voor je partner
Sommige mensen denken nog steeds dat officiële verkering harde rechten met zich meebrengt. Zoals het recht om jezelf fysiek te verwaarlozen en toch seks te krijgen. Iemand moet je toch nemen zoals je bent? Echt? Ook als je jezelf een week niet gewassen hebt? Advies uit de huis-, tuin- en keukenpsychologie: mensen zijn graag trots op hun partners. Mensen die trots zijn op hun partner willen daar vaker seks mee.

11. Niet verwijten en klagen, gewoon vragen
Mensen die lang samen zijn, zien vaak vooral wat er niet goed gaat. Het goede is vanzelfsprekend en wordt niet gezien, het ‘slechte’ springt steeds meer in het oog en geeft elke keer meer jeuk. Hoe logisch het ook voelt om bij elke ‘misstap’ van je partner een kritische of zeurende noot te zingen, probeer de communicatie constructief te houden. Klaagzangen en verwijten zijn besmettelijk. Ze zorgen er namelijk voor dat je partner precies hetzelfde doet, terwijl het uiten van een vraag of wens het de ander makkelijker maakt positief te reageren. ‘Ik zou het echt fijn vinden als jij…’ in plaats van: ‘Ik word schijtziek dat jij wéér…’

12. Neem je eigen jaloezie niet te serieus
Een beetje jaloezie is goed. Het is een magnetische kracht die jou alert houdt en maakt dat jullie bij elkaar blijven. Jaloezie is ook vervelend. Het kan de relatie verzuren als je constant bevestiging nodig hebt of probeert je partner hardnekkig te controleren. Van jaloezie kom je niet gemakkelijk af. Als je partner zich bij jouw weten netjes gedraagt kun je je wel afvragen hoe serieus je je eigen jaloezie moet nemen. Wil je je leven laten vergallen door onzekerheid, angst en jaloezie terwijl je partner al dan niet vreemdgaat? Of wil je van je leven genieten terwijl je partner al dan niet vreemdgaat?

13. Leer elkaars gebruiksaanwijzing kennen
Partners hebben verschillende behoeften, temperamenten en communicatiestijlen. De een wil veel tijd voor zichzelf, de ander doet liefst alles samen. De een is opgeruimd, de ander houdt van een functioneel rommeltje. De een communiceert direct en standvastig, de ander is flexibel en meegaand. De een weet precies en meteen wat-ie wil, de ander moet eerst nadenken. Dit zijn persoonlijkheidskenmerken die niet snel veranderen. Hoe beter jullie die van elkaar kennen (en accepteren), hoe makkelijker het communiceert. Hierom is het nuttig om wederzijdse verwachtingen en behoeften expliciet te maken. Dan weten jullie wanneer je over elkaars grenzen gaat en wat je kunt doen om aan elkaar tegemoet te komen.

14. Gun elkaar privacy en onafhankelijkheid
Sommige mensen claimen heel trots dat ze hun partner door en door kennen. “Wij hebben geen geheimen voor elkaar.” Bedenk: dit is een illusie. Een enge ook nog. Je partner is een levend mens, geen voorgeprogrammeerde robot. Je kunt en hoeft niet alles met elkaar delen. En je hebt ook geen recht op volledige controle over je partners innerlijke leven of e-mailaccount. Natuurlijk heeft je partner, net als jij, vast wel eens seksuele of romantische gedachten over een ander. Natuurlijk heeft je partner soms geen zin in jouw kletsverhalen en doet-ie alsof. Je hoeft (gelukkig) niet alles van elkaar te weten zolang het de relatie niet direct in gevaar brengt. Je kunt pas van een ander houden als je daar voldoende ruimte en vrijheid voor hebt .

15. Creëer gemeenschappelijke herinneringen en deel persoonlijke ervaringen
Niets is zó bandversterkend als het samen doormaken van lief en leed. Van autopech tot begrafenis, van samen klussen tot kinderen maken. Jullie levensverhalen versmelten op die manier met elkaar. Druk werkende stelletjes kunnen soms zo opgaan in hun eigen ding dat ze vergeten tijd aan elkaar te besteden. En hoewel een vakantie samen goed doet, hebben jullie meer aan regelmatige tussendoortjes en gezamenlijke oplaadmomenten. Zaak is wel dat het voor jullie allebei leuk en enerverend is. Dat smaakt naar meer. Heb je even geen tijd voor elkaar? Maak elkaar deelgenoot van wat je beleeft. Door een leuk verhaal aan de ontbijttafel bijvoorbeeld.

16. Respecteer ‘onhebbelijkheden’ van je partner
Grote kans dat je partner hobby’s heeft of mensen kent waarvan jij denkt: jakkes. Als die hobby’s of mensen niet direct een risico of nadeel voor jou opleveren (zoals bij roken in huis, gokken, bromfietsen verzamelen) dan heb jij eigenlijk weinig te klagen. Het kan erger. Probeer dan een minimaal respect op te brengen als deze zaken belangrijk zijn voor je partner. Andersom komt dat respect jou ook goed van pas (als je bijvoorbeeld weer eens je saxofoon uit de kast haalt).

17. Leer bevredigende compromissen maken
Als je samen bent, dan denk je soms voor twee. Jouw acties en onverschilligheid hebben effect op de ander. Dat jij van rommel houdt, betekent dat niet dat je niet mee hoeft te doen in het huishouden. Familiebezoek, eten, samenzijn, seks: je partner heeft hierin waarschijnlijk andere behoeften en jullie zullen hierin een aanvaardbare balans moeten vinden. Bevredigende compromissen verzinnen hoort bij een prettig samenzijn. Partners die van nature wat onafhankelijk en/of dictatoriaal zijn doen er goed aan zich in deze kunst te bekwamen. Het is te leren. En het maakt beide partners meestal gelukkiger.

18. Beperk emotionele schade, voorkom egostrijd
Jezelf zijn en goede manieren achterwege laten is voor sommigen een teken dat ze een goede relatie hebben. Er valt wat voor te zeggen, maar sommige dingen moet je gewoon laten. Altijd en overal zomaar je onvrede over de ander uitstorten, vooral in combinatie met vernederende scheldwoorden en een dreigende ondertoon maken een relatie tot een mijnenveld. Als een van beiden zich in de relatie niet veilig voelt gaat het mis met de liefde. Daarom: bespreek lastige issues op een geschikt moment; onthoud je van scheldtirades, emotionele chantage en bedreigingen; geef je partner de ruimte en rust zich terug te trekken; probeer niet koste wat kost gelijk te halen. In relaties geldt: waar één partner gelijk krijgt, verliezen ze allebei.

19. Accepteer elkaar in voor- en tegenspoed
De mindere momenten horen bij het leven en maken de mooie momenten bijzonder. Elke partner kan op een bepaald moment ziek, misselijk, onaantrekkelijk en vervelend zijn. As je voor elkaar gekozen hebt dan heb je, tot op zekere hoogte, de plicht om er iets van te blijven maken. Je hoeft geen masochist te zijn, maar het is het proberen waard. Een volgende partner komt ook met schaduwkanten.

20. Beter alleen dan vastroesten in een slechte relatie?
Heb je een partner die zich aan veel van bovenstaande geboden niet houdt? Misschien moet je je afvragen waarom je bij deze persoon blijft. Bang alleen te blijven? Overtuigd dat je nooit meer zo’n knap of bijzonder exemplaar tegenkomt? Hele slechte reden: je verdient beter. Onderzoek laat zien dat mensen achteraf bijna altijd opgelucht zijn als de stap hebben genomen om een slechte relatie achter zich te laten én dat ze er sneller bovenop zijn dan ze van tevoren vermoeden.

eKudos Nu Jij

Hoe vergroot je de kans dat een date je geliefde wordt?


De periode waarin je met iemand aan het daten bent is apart. Je vindt elkaar interessant en leuk, maar weet niet hóe interessant en leuk. Zie jij je date al helemaal zitten? Grote kans dat je er ongemakkelijk van wordt, bang dat je potentiële partner voortijdig afknapt. ‘Houdt hij wel van stiletto’s?’ ‘Vindt ze het knullig als ik een bloemetje meebreng?’ ‘Is het niet te serieus als ik hem uitnodig voor een weekendje weg?’ Ook zwaardere dilemma’s gaan wegen. Misschien heb je een onzichtbare ziekte, een handicap of een psychologisch probleem waar je de ander vroeg of laat van op de hoogte moet stellen.

Wat betreft de ‘kennismakingperiode’ kun je alvast aannemen: hoe minder jij een harde claim op de ander legt, hoe groter de kans dat diegene jou juist zal willen leren kennen. Een potentiële partner die jullie band nog vrijelijk wil onderzoeken zal zich eerder terugtrekken als deze voelt dat er een soort garantieverstrekking wordt verwacht. Garanties en harde beloften zijn voor later. En ook dan zijn ze niet onvoorwaardelijk. Leg daarom aanvankelijk niet te veel druk op de zaak.

Omdat je van liefde in de knop maar weinig kunt verwachten is het voor hunkerende mensen een moeilijke periode. Eentje die ze liefst zo snel mogelijk achter zich laten. Toch is het goed om een beetje achterover te leunen en geen shortcuts te forceren. Te veel eisen, grootse gebaren of eindeloos praten over je twijfels en angsten zal je niet helpen. Maak van je hart geen moordkuil, maar probeer wel te voorkomen dat de prille liefde een vroege dood sterft omdat jij al een paar stappen verder bent dan je tegenspeler. De kennismakingsperiode is vooral een testfase. Zelfs al zweef je hand in hand in de zevende hemel: je kent elkaar niet. Trek daarom niet teveel conclusies en spreek ze, als je ze tóch hebt, niet te krachtig en stellig tegenover de ander uit. Kijk gewoon hoe jullie samenspel zich ontvouwt. Serieuze conclusies en ingewikkelde analyses komen later wel. De tijd zal het leren, en die gaat sneller naarmate je er meer van geniet.

Er is een aantal algemene principes om je door de eerste onzekere periode te loodsen. Over het algemeen kun je, net als in een normale vriendschap, het Principe van de Wederkerigheid hanteren. Zorg voor een acceptabel evenwicht in het tonen van initiatief. Wees niet bang de eerste te zijn – misschien is je tegenspeler gewoon wat suffer of voorzichtiger dan jij – en houd in de gaten hoe de ander reageert. Jaag iemand niet op als jij de neiging hebt sneller te gaan, maar je hoeft je enthousiasme ook weer niet aldoor te remmen. Je komt er vanzelf achter of iemand een ander tempo heeft dan jij, of gewoon niet zo geïnteresseerd is. Dat de ander langzamer gaat, zich minder gepassioneerd uit of bedachtzamer is hoeft geenszins een slecht teken te zijn. Wellicht zegt het meer over het verschil in persoonlijkheid dan over jullie band.

Wees niet bang voor suffe en ongeïnspireerde momenten
Als je allebei verliefd bent, wil je dat gevoel misschien hardnekkig vasthouden en stimuleren. Logisch, maar dat kan ook een eerlijke ontdekkingstocht naar elkaar in de weg staan. Er kan een spel ontstaan waarin je elkaar niet durft teleur te stellen en de schijn van intensiteit belangrijker wordt dan een echte band. Romantici doen vaak al snel alsof ze in een heel intieme relatie zitten terwijl ze iemand nog maar net kennen. Dat is een valkuil: als je allebei al snel doet alsof je heel intiem bent, voelt dat misschien ook zo, het IS alleen niet zo. Een echte band heeft tijd en gedeelde ervaringen nodig, je kunt de tijd niet versnellen door grootse gebaren en symbolische daden te uiten. Als je ze goed timet kunnen ze de band versterken, maar wees er spaarzaam mee. Dan hebben ze ook meer waarde.

Als je denkt dat het in het begin allemaal leuk, intens, lief en mooi moet zijn, maakt dat je misschien bang voor ongeïnspireerde momenten en twijfels van jezelf of de ander. Ontspan. Je kunt ze niet voorkomen, ze horen erbij. Al is het maar omdat je lichaam de intensiteit van de verliefdheid niet kan volhouden. De mindere momenten bieden juist de mogelijkheid tot rust en verdieping: een kans om meer vertrouwd met elkaar te raken.

Ga niet leuren om bevestiging
Mensen die twijfelen aan wat de ander voor ze voelt, hebben vaak behoefte aan er veel over te praten. Niet alleen met vrienden, maar ook met de geliefde zelf. Hoe onzekerder je bent – en hoe meer je die ander bij je wilt houden – hoe prangender vragen kunnen worden als: waarom belt ze niet? Waarom deed hij zo aardig tegen zijn ex? Waarom ziet ze er zo vermoeid uit? We hebben allemaal af en toe bevestiging nodig, maar ga er niet naar hengelen. Het kan een gewoonte worden die averechts werkt. Vooral als er verwijten als ‘Ik kan jou niet vertrouwen’ of ‘Je staat niet echt open’ bij komen kijken. Die zijn niet bepaald bevorderlijk voor de intimiteit.

Als je veel bevestiging nodig hebt en daar regelmatig om vraagt, dan zul je inmiddels ook weten: het is nooit genoeg. Het is een vicieuze cirkel: door onophoudelijk bevestiging te zoeken maak je jezelf in toenemende mate afhankelijk van wat de ander van je vindt. Hierdoor neemt je onzekerheid eerder toe dan af. Bovendien maak je jezelf er minder aantrekkelijk door, en ook dat vergroot je onzekerheid en behoefte aan bevestiging. Alleen jijzelf kunt die cirkel doorbreken: stop met leuren naar bevestiging, ga lekker sporten of bel een vriend(in)!

Houd eigen grenzen in de gaten
Als je iemand leuk vindt ben je vast bereid je grenzen te verleggen. Je doet misschien dingen die normaal niet eens in je zouden opkomen. Vissen in de Biesbosch, salsadansen, een triootje, een ayahuasca-ritueel. Mocht je er voor openstaan: zoiets kan absoluut enerverend en verrijkend zijn en wie weet krijg je er wel een nieuwe hobby bij. Als je echter stelselmatig je eigen grenzen en behoeften negeert kan een beginnende relatie gemakkelijk scheefgroeien. Als je merkt dat je dingen doet die je eigenlijk tegen de borst stuiten, alléén om de ander te behagen, dan moet er rood lampje gaan branden. Dit gaat zich tegen je keren als je je normale grenzen later probeert te herstellen. Het zal niet de eerste keer zijn dat een relatie in de knel komt omdat een van de partners in een later stadium zijn of haar natuurlijke grenzen wil herstellen. Het kan dan – onterecht – als teken van afnemende liefde of hypocrisie opgevat worden: ‘Hoezo wil je nu ineens niet meer mee naar Bijbelstudie?’

Het is handig om hier goed over na te denken voordat je weer eens verliefd wordt. Als je van tevoren weet waar jouw grenzen liggen, als je weet wat jij belangrijk vindt in een relatie, dan zal een toekomstige partner zich daar eerder naar gedragen. Je behoefte aan communicatie, seks, orde, autonomie en samenzijn is meestal niet hetzelfde als die van je partner. Daarin ontstaat vanzelf een evenwicht, maar in de testfase zet je de toon voor de rest van een eventuele relatie. Het is goed om vast te houden aan wat je voor jezelf belangrijk vindt en nodig hebt, zodat wederzijdse verwachtingen helder blijven. Als je te weinig grenzen stelt, krijg je al een onduidelijke relatie waar je alle kanten mee op kunt. Te veel grenzen leiden daarentegen tot een gebrek aan connectie en vertrouwen.

Sommige mensen hebben in het begin van een relatie de neiging tot overmatig pleasen. Vooral vrouwen kunnen daar als gevolg van een ongeëmancipeerde opvoeding en sociale druk last van hebben. Het is goed te beseffen dat de band niet sterker wordt naarmate je jezelf meer wegcijfert. Misschien dat je daarmee schuldgevoel of vertedering oproept, maar geen passie of intimiteit. Mensen die aangeven wat ze willen worden in de ogen van hun partner aantrekkelijker gevonden dan mensen die hun eigen behoeften negeren. Mensen die zichzelf serieus nemen, worden door anderen ook serieuzer genomen.

De andere kant van de medaille: niet-flexibele mensen die hun eigen grenzen maar al te goed kennen en bewaken. Sommige mensen weten – vaak als gevolg van een slechte relatie waarin ze hun eigen behoeften negeerden – heel duidelijk wat ze wel en niet meer tolereren. Jeu de boules-wedstrijdjes of Sex and the City-avondjes krijgen een heilige status. Een iets te dwingend verzoek om daarvan af te wijken, wordt onevenredig hard afgestraft of zonder meer genegeerd. Dat doen ze niet meer, hebben ze besloten. Dit starre gedrag helpt niemand. Met dit soort compensatiegedrag ondergraaf je het wij-gevoel. En daarmee het vertrouwen. Het is goed voor de liefde om af en toe mee te veren. Je mag best wat voor een ander doen, en de ander mag dat ook best weten. Daar wordt de band sterker van, en jouw offers worden op indirecte manier vast weer door je partner beloond.

Beloon goed gedrag en wees terughoudend in het afstraffen van ongewenst gedrag
Toegegeven, het klinkt alsof je een hond moet africhten, maar wij zijn niet heel anders dan onze huisdieren. Wij reageren ook op beloning en straf. Het verschil tussen beide strategieën: beloning smaakt naar meer, straf naar minder. Als je wilt dat de ander een beetje gemotiveerd blijft, werkt een warm welkom of een compliment als hij of zij onverwacht langskomt beter dan een zuur gezicht omdat je zo lang hebt moeten wachten. Als je iemand maar vaak genoeg straft zal hij/zij die nare gevoelens aan jou koppelen. Let wel: sommige nalatigheden dienen met een boos gezicht bestraft te worden, je verjaardag vergeten bijvoorbeeld. Als een goed excuus uitblijft, mag de ander dat best voelen.

Komt tijd, komt delicate kwestie
Misschien heb je een onzichtbaar probleem, een handicap of een issue dat je zo lang mogelijk voor jezelf wilt houden. Misschien schaam je je er wel voor. Afhankelijk van hoe serieus het is en hoezeer je ermee zit, zul je waarschijnlijk moeite hebben met het delen van die gevoelige informatie. Onvruchtbaarheid, ziekte, impotentie, maagdelijkheid, een onzichtbare handicap, een seksuele fetisj? Het zijn over het algemeen geen onderwerpen die je op een eerste date aansnijdt. En daar is wat voor te zeggen: pas als je iemands sterke punten hebt leren kennen, zul je ook diens schaduwkant accepteren. Het is een kwestie van timing. Voel je daarom niet verplicht om alles zo snel mogelijk te delen.

Sommige mensen kunnen zo gepreoccupeerd zijn met hun probleem dat ze pas rust hebben als de ander het weet. Je wilt niet eerst een band met iemand opbouwen om daarna teleurgesteld te worden omdat hij of zij op je probleem afknapt. Begrijpelijk dat je dit zware gesprek zo snel mogelijk achter de rug wilt hebben, maar besef dat je meer bent dan je probleem. En het is goed als de ander daar eerst kennis van neemt voordat je al je kaarten op tafel legt. Op een gegeven moment ontstaat vanzelf de opening naar een serieus gesprek.

eKudos Nu Jij

Wie ben ik eigenlijk?

Ongemakkelijke inzichten uit de neurowetenschap: bestaan jij en ik als illusie?
Sommige feiten zijn lastig te rijmen met hoe wij onszelf ervaren. Inzichten uit neurowetenschappelijke hoek laten ondubbelzinnig zien dat wij niet zijn wie we denken dat we zijn. Behalve dat de hersenen de werkelijkheid om ons heen simuleren, creëren ze ook de illusie dat er een ik-figuur in de hersenen verborgen zit. We ervaren onszelf als de denker van onze gedachten, de voeler van onze gevoelens, de doener van onze acties, de beslisser van onze beslissingen. In werkelijkheid wordt er gedacht, gevoeld, gedaan en besloten zonder dat er een centrale ‘ik’ is die dat doet. De grootste truc van je brein is om zichzelf van jouw eigen bestaan te overtuigen.

Als dit de allereerste keer is dat je het hoort dan is dat vast even wennen. Niet alleen de vrije wil is een illusie, jijzelf als losstaande entiteit onafhankelijk van je gedachten en gewaarwordingen ook. Toch is dit inzicht niet bepaald nieuw. Talloze denkers en mystici door de eeuwen heen deelden dit inzicht met ons. De Schotse filosoof David Hume zei bijvoorbeeld: ‘Er is geen zelf, slechts een hoop sensaties, percepties en gedachten, de ene na de andere.’ Gautama Siddharta, de boeddha, was daar millennia eerder ook al achtergekomen. Het ego, meende hij, is een verzonnen entiteit, waaromheen al ons psychologische lijden is gesponnen. Moderne hersenwetenschappers geven deze originele vrijdenkers groot gelijk.

Ergens in de stroom van jouw bewustzijn verscheen, een paar jaar na je geboorte, de illusie dat jij ‘jij’ bent en niet mij of een ander. Als baby had je wél bewustzijn, maar je had nog geen zelfbewustzijn. Zelfs geen lichaamsbewustzijn. Dat moest je jezelf nog aanleren. Jouw (voorgeprogrammeerde) hersens maakten zich door opvoeding en jarenlange training in sociale situaties het gevoel eigen van een ik-figuur in een lichaam die losstaat van zijn omgeving. Pas tussen 18 tot 24 maanden herkennen de meeste kinderen zichzelf (in een spiegel) als een losstaand individu.

Het zelf is een indrukwekkende illusie, bijzonder lastig te doorzien, maar zoals met andere illusies en goocheltrucs geldt: als je eenmaal weet hoe het gedaan wordt is het niet meer zo vreemd. In de woorden van Bruce Hood – neurowetenschapper en auteur van het boek The Self Illusion: How the Social Brain Creates Identity:

“De dagelijkse ervaring van ons ‘zelf’ voelt intiem en vertrouwd, en toch, de wetenschap laat zien dat het zelf een illusie is. Een illusie betekent voor mij een subjectieve ervaring die niet is wat het lijkt. Illusies zijn ervaringen van de geest, maar ze bestaan niet als zodanig in de natuur. Het zijn gebeurtenissen die door het brein zijn gecreëerd. De meesten van ons hebben ervaring van een zelf, als een autonoom individu met een coherente identiteit en een gevoel van vrije wil. Maar die ervaring is een illusie. Het bestaat niet los van die persoon die die ervaring heeft, en het is zeker niet wat het lijkt. Dat betekent verder niet dat die illusie zinloos is.”

Je zou kunnen tegensputteren: ‘Wat kletst die man nou. Ik kan bewijzen dat ik er ben. Kijk maar, ik beweeg nu mijn hand. Wie anders dan ‘ik’ beweegt die hand?’ Als je willekeurige mensen vraagt waar hun ‘zelf’ zich bevindt, zullen ze naar zichzelf wijzen. Ze zullen er misschien bij vermelden: ‘Ik ben dit lichaam.’ Dat is op zijn minst een halve, en dus onvolledige, waarheid. Je kunt al je ledematen laten amputeren en nog steeds het gevoel hebben dat jij helemaal jij bent. Sterker nog: als het medisch mogelijk zou zijn, zou jij kunnen bestaan als hoofd, of als brein. Wetenschappers kunnen jou nu al met behulp van eenvoudige visuele trucs het gevoel geven dat je uit je lichaam zweeft of in een ander (virtueel) lichaam zit dan de jouwe. Zie deze interessante BBC-docu vanaf 29:00. Het gevoel van zelf begint en eindigt dus niet bij de contouren van je lichaam. De meeste mensen hebben, als je ze genoeg uitvraagt, het gevoel dat ze de eigenaar van hun lichaam zijn en dat hun ‘ware ik’ zich in het gebied net achter de oogballen zetelt. Daar in de hersenen lijkt ons waarnemende centrum gevestigd. Nogmaals, lijkt, niet is.

De illusie van het zelf is volgens Bruce Hood vergelijkbaar met een simpele visuele illusie als het Kanizsa-patroon:

Je ziet in het midden een duidelijke vorm ontstaan die volledig bepaald wordt door de omgeving. Je snapt verstandelijk best dat dit een hersentruc is, maar wat je misschien niet weet is dat jouw brein doet alsof de vorm er echt is. De neuronen worden geactiveerd zoals bij het zien van een echte driehoek. Met andere woorden: het brein hallucineert de driehoek. In zekere zin geldt deze perceptuele krachttoer voor alles wat we zien: we zien de beelden die ons brein genereert en niet de werkelijkheid zelf. Sommige objecten bestaan echter wel degelijk in die werkelijkheid en andere niet. Die laatste categorie noemen we officieel illusies.

Zoals het Kanisza-patroon wordt gemaakt door de omgeving, zo bestaat het zelf als de reflectie van de mensen er omheen. Door de reacties van anderen op onze aanwezigheid leren wij ‘onszelf’ te ervaren. Onze identiteit ontstaat in de levende interactie met anderen, door onszelf de taal en gedachten van onze opvoeders eigen te maken. De stemmen van anderen, worden op een gegeven moment de innerlijke stemmen van jezelf. En die innerlijke stem houdt voor de rest van je leven jouw gevoel van zelf in stand, ook als je moederziel alleen op de steppe woont. Je hebt die stem nodig om te ervaren dat ‘jij’ er bent.

Als jij het niet via andere mensen geleerd zou hebben, had je nu niet de ervaring van een zelf met een verleden, een toekomst, een naam, een leeftijd, enzovoorts. Je zou nog steeds reageren op de prikkels van de wereld en de noden van je lichaam, maar niet als de identiteit waar je jezelf nu voor aanziet. Moeilijk voor te stellen, maar toch is het zo. Vraag het maar eens aan een wolfskind (een kind dat zonder menselijk contact is opgegroeid en daardoor nauwelijks of geen kennis hebben van menselijk gedrag en taal). Zelfs als je in de bijzondere gelegenheid zou zijn er een te ontmoeten (en hun ‘taal’ te spreken) dan zouden al je pogingen om een normale menselijke connectie te maken op onbegrip stuiten. Net als de meeste dieren zijn wolfskinderen bewust van de omgeving en hun lichaam, maar zij ervaren zichzelf niet als een sociale identiteit met een persoonlijke geschiedenis.

Hoe precies wordt de zelfillusie gemaakt?
Ons brein heeft als belangrijkste (evolutionaire) taak om de wereld te begrijpen. Het maakt modellen van de buitenwereld zodat we kunnen interpreteren en voorspellen wat we daarin moeten doen. Ons brein simuleert de wereld zodat we erin kunnen overleven. Die simulatie is uitzonderlijk knap gedaan omdat veel van de binnenkomende data verstoord en gebrekkig is. Ons brein moet afgaan op een hele kleine sample van alle concurrerende informatie die het ontvangt en vult de missende informatie razendsnel in. Dat komt neer op het continu nemen van gokjes en het verbinden van losse beetjes informatie tot een coherent verhaal. Dit gebeurt over het algemeen zonder dat wij er bewust van zijn.

Het McGurk-effect is een heel inzichtelijk voorbeeld van hoe dit zoal gebeurt (zie eerst filmpje hieronder). Dit effect ontstaat doordat je brein visuele informatie combineert met auditieve informatie. Je hoort ten dele wat je ziet, en je ziet wat je hoort. Dit geldt voor alle losse zintuiglijke prikkels die jou op elk moment bombarderen. Die worden direct en automatisch door je brein tot een voor jou coherent beeld samengevoegd. Op die manier ervaar jij de werkelijkheid continu als een logische, begrijpelijke eenheid.

Nog een voorbeeld van zo’n illusie? Als wij de wereld inkijken, lijken wij een stabiel, onafgebroken visueel beeld te zien. Alsof we naar een 3d-film kijken. In werkelijkheid worden blinde vlekken, wilde oogbewegingen (saccades) en andere onregelmatigheden systematisch weggefilterd. Slechts de gefocuste (voor- en na)beelden worden met elkaar vergeleken om uiteindelijk tot een stabiel visueel beeld te komen. Tijdens die saccades zijn we dus tijdelijk blind. Dat komt er in de praktijk op neer dat we tijdens ons wakende leven gemiddeld twee uur per dag blind zijn zonder dat we het merken. Ongelooflijk, maar waar.

In zijn poging om ons het zelf beter te laten begrijpen, beschrijft Hood de hersenen als een complexe fabriek met verschillende, concurrerende afdelingen die allemaal om controle over het lichaam vragen. Het ene gedeelte houdt de energiehuishouding in de gaten: eten slapen, drinken. Een ander gedeelte scant de omgeving op eventuele gevaren en misstanden. Een ander deel is gefocust op goede relaties. Een ander deel op seks en voortplanting. Enzovoorts. We kunnen ons slechts van een heel klein gedeelte bewust zijn van alles wat er in het brein omgaat. Ons onderbewustzijn bepaalt heel autoritair welke prikkels voorrang krijgen en aandacht verdienen van het bewustzijn.

Hood beschrijft dat als volgt: “Ons zelfbewustzijn is als de senior manager die de totale productie overziet, bijhoudt en daarover rapportjes de wereld instuurt. We weten niet wat er allemaal in ons onderbewuste omgaat, maar we kunnen wel de resultaten monitoren alsof dat zo is. Dat is een nuttige illusie. Ons brein interpreteert de resultaten van ons gedrag, gevoelens of gedachten (milliseconden na de daad) in termen van ‘en nu doe ik dit of besluit ik dat’ als een handige manier om onze acties en beslissingen bij te houden. Dat geeft ons het gevoel dat we de auteur zijn van onze gedachten. Dat bindt ons als de initiatiefnemer van al onze beslissingen en acties, zelfs als dat niet zo is. Op die manier onthouden we beter wat we wel en niet hebben gedaan. We herinneren onszelf de acties van ons eigen lichaam beter dan die van anderen.”

Waarom hebben we eigenlijk een zelf?
De ‘illusie’ van een stabiele, coherente kijk op de buitenwereld valt goed te begrijpen. Anders zouden we gedesoriënteerd raken. Maar waarom hebben we die hardnekkige illusie van een zelf met vrije wil, een verleden en een toekomst nodig? De meeste dieren doen het blijkbaar ook prima zonder zo’n zelf. Het zelf is een sociaal instrument, dat ons tegelijkertijd zowel van elkaar onderscheidt als ons aan elkaar bindt. Door een zelf te hebben kunnen wij, in tegenstelling tot de meeste dieren, het sociale verkeer op de lange termijn regelen en niet te verdwalen in ons complexe, sociale leven.

Door allemaal een identiteit met verleden en toekomst hebben, wordt het een stuk eenvoudiger het sociale verkeer (en daarmee onze maatschappij als geheel) te organiseren en te controleren. We houden elkaar en onszelf op die manier in het gareel. We voelen schuld of spijt als we iets doen wat de groep schaadt en zullen het daarom een volgende keer eerder laten. Door elkaar en onszelf een sociale identiteit te geven wordt het veel lastiger om als individu de groep te benadelen. Je kunt jaren na je ‘misdaad’ aangesproken worden op je schadelijke gedrag. Wie niet leuk meedoet, wordt door de groep gebrandmerkt en gestigmatiseerd. Allerlei onzichtbare, maar voor ons zo essentiële ‘zaken’ als reputatie, eer, trots en ons huidige rechtssysteem komen onvermijdelijk voort uit deze zelfillusie.

In zekere zin zijn het de mensen om ons heen die onze verschillende rollen (of zelven) aan- en uitzetten. Daarom kunnen we ons ook zo geheel anders voelen bij verschillende mensen. We zijn iemand anders bij onze geliefde, dan wanneer we op het werk zijn. De onophoudelijke wisselwerking met onze omgeving creëert ons gevoel van ik. En daarmee komen we bij een van de allermooiste inzichten die je maar kunt hebben: wij zijn niet een afgescheiden ik, maar we bestaan bij de gratie van onze relaties, met meerdere zelven. Hoe eenzaam we ons ook voelen, in realiteit is het door onze verbondenheid dat we ons überhaupt eenzaam kunnen voelen.

P.s. Mensen die aan serieuze introspectie doen (zoals bij zen-meditatie of advaita vedanta) trainen zichzelf om deze cognitieve illusie te leren doorzien. Het doorzien van het ‘zelf’ leidt tot een nieuwe, ruimere kijk op jezelf als onlosmakelijk verbonden met het geheel. Iets wat mensen door de eeuwen ervaren lijken te hebben als een grote bevrijding.

P.p.s. Praten en denken over dit thema is noodgedwongen verwarrend omdat de taal niet gemaakt is om bepaalde illusies te doorzien. Taal creëert ze juist. Onze taal maakt gebruik van persoonlijke voornaamwoorden om onderscheid te maken tussen jou, mij en ieder ander. Het bestaan van bepaalde woorden betekent niet dat hetgeen ze naar verwijzen daadwerkelijk bestaat. Denk ook aan: Jahweh, mikfrishls, Donald Duck, enzovoorts.

P.p.p.s. En hoe zit dat met al die overtuigende verhalen over zielen en geesten die uit lichamen treden? Die lijken eigenlijk vooral door hun afwezigheid te bestaan. Het bewustzijn, en hoe het precies tot stand is vooralsnog één van de grootste mysteries, maar we weten wel dat elk aspect van ons ‘gevoel van zelf’ door hersenschade, ziekte of manipulatie drastisch en volledig veranderd kan worden. Dat maakt het waarschijnlijker dat het individuele zelf vooral bestaat als output van ons brein.

Meer lezen over dit paradoxale en fascinerende onderwerp? Een kleine greep:
Artikel: de vrije wil is een illusie
The Self Illusion – Why There is No You Inside Your Head
I Am That – Talks With Sri Nisargadatta Maharaj
Reflections On The Self- Jiddu Krishnamurti
Self Comes To Mind: Constructing The Conscious Brain – Antonio Damasio

eKudos Nu Jij

Maken sociale media ons eenzaam en ongelukkig?

We zijn geëvolueerd om een netwerk van zo’n 150 mensen te onderhouden. Dat stelt de bekende antropoloog Robin Dunbar althans. Stel je dat netwerk voor als een straat of minidorpje met dertig gezinnen plus een paar eigenzinnige excentriekelingen en dorpsidiootjes ertussen. Vijftien huizen rechts, vijftien links. Zoiets. Dat kunnen onze hersenen prima hebben. De sociale media, zoals Facebook en Twitter, blijken deze traditionele bandvorming en ouderwets onderhoud van relaties enigszins te tarten. Hoe precies?

We kunnen de hele dag door contact maken – met iedereen op de hele wereld – en daar worden we júíst een stuk eenzamer en ongelukkiger door.

Voor we de schaduwkanten van sociale media belichten, eerst een kleine disclaimer: zó dramatisch als sommige digifoben (en de mensen in bovenstaand filmpje) het stellen is misschien wat overdreven. Facebookers blijken uiteindelijk ook maar gewoon met hun vijf beste vrienden te facebooken. De mensen met wie ze ‘s avonds in de kroeg hangen, sporten en appeltaart eten. Daar posten ze dan weer over op Facebook. Veel mensen gebruiken sociale media om in het echt af te spreken. Sociale media zijn een eenvoudig en effectief medium om mensen (met dezelfde interesses) bij elkaar te brengen en sociale gebeurtenissen te organiseren. Ook versoepelt het de band met mensen die we in het dagelijkse leven weinig zien. Je hoeft die mensen niet meer uit de weg te gaan als je ze toevallig op straat tegenkomt. Uit angst een ellenlang verhaal te horen over de afgelopen drie jaar. Dat verhaal heb je al op Facebook gelezen. ‘Ha Henk, nieuwe auto zag ik op Facebook? Mooi rood is niet lelijk. Nou doei hé! We Facebooken.’ Daarnaast zijn sociale media geschikt om connectie te houden met mensen in verre oorden. Handig als je daar weer eens op vakantie wil of zaken wilt doen.

Schaduwkanten van sociale media
Sociale media en internet in het algemeen werken als het verlengstuk van onze persoonlijkheid. Het kanaliseert en versterkt natuurlijke neigingen, interessen en fantasieën, en daardoor ook minder fraaie aspecten en eventuele tegenstellingen met anderen. Als je wat onzeker en jaloersig bent aangelegd, of egocentrisch en behoeftig naar aandacht, dan kunnen de sociale media dat gevoel versterken. Dat gebeurt meestal op een paar manieren:

1. Internet en sociale media zijn een spiegelpaleis
Het internet is een reusachtig reservoir aan informatie en contacten. Toch blijven we al snel hangen in de bubbels waar we ons het meest thuis voelen en/of die het meest trekken. Hierdoor krijg je vooral de informatie die strookt met je eigen ideeën. De meeste complottheorieën worden niet voor niks op het internet geboren. Bijna alle websites zijn ontworpen om jou zo lang mogelijk in hun greep te houden. Je kunt ze volgen op sociale media, overal staan aantrekkelijke links, enzovoorts. De informatie die je googlet, de mensen die je op Twitter en Facebook volgt, de mensen die jouw posts liken, kunnen maken dat jij constant jouw eigen ideeën en geloofsels terug geëchood krijgt. De mensen die het níét met je eens zijn negeren je of ontvrienden je, hierdoor zie je vooral de mensen die het wél met je eens zijn. Facebook, Twitter, Google en co spiegelen jou vooral de mensen en links voor waar jij voornamelijk in geïnteresseerd lijkt te zijn. Als je niet een beetje kritisch bent, en af en toe naar tegenargumenten zoekt, verdrink je nog eens in het moeras van je eigen zelfgenoegzame, eenzijdige (digitale) wereldbeeld. Dat kan jou vervreemden van de mensen in je fysieke omgeving.

2. Het maakt ons jaloers, depri en eenzaam
Neem Facebook. Eén op de drie gaat daar ongelukkiger weg dan voordat hij/zij inlogde. Waarom? Jaloers. Vooral op die fantastische vakanties, übergezellige gezelligheden en verzamelingen likes van sommige vrienden. Omdat mensen eerder de bijzondere aspecten van hun leven delen, kan jouw leven daarbij al snel schraal afsteken. Mensen met weinig zelfvertrouwen of echte vrienden kunnen meer dan ooit denken dat zij van alles ontberen. Dat blijkt ook uit dit onderzoek. Mensen trekken op basis van weinig informatie conclusies die ze alleen maar meer onzeker en eenzaam maakt. Al die plaatjes van feestende mensen, leuke vakanties en andere memorabele momenten dragen daaraan bij. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat mensen die vaker op Facebook zitten jaloerser op hun partner zijn dan de mensen die het niet doen. Je kunt al snel denken dat er meer aan de hand is wanneer die vrouwelijke collega van je vriend al zijn posts liket. ‘

3. We worden er een tikkeltje narcistisch van
Sociale media zijn een podium voor iedereen die maar een podium wil. Iedereen met een beetje fantasie kan zich showhost, dj, programmamaker, fotomodel, cabaretier of opinieleider voelen. We besteden door internet nog meer tijd een ideaal zelf te presenteren in plaats van een leuke vriend of aardige kennis te zijn. Bij echt contact heb je vaak geen tijd om je ideale zelf te presenteren en ongewenste trekjes te censureren. Je bent, tegen wil en dank, gewoon wie je bent. Da’s meestal goed genoeg. En wel zo eerlijk. Op internet kun je gemakkelijk een ideale versie van jezelf presenteren. Je foto’s, je gedachten, dingen die je belangrijk vindt: je kunt eindeloos boetseren en nadenken over hoe je overkomt. Dat stimuleert bij sommigen een nogal narcistisch en leeg levensstijltje. Voor niemand leuk. Niet in de laatste plaats voor de narcist zelf, die gevangen raakt in zijn eigen digitale spiegelbeeld.

4. Het maakt contactgestoord, een beetje althans
We hebben allemaal weleens de emotionele mail of reactie gestuurd die we niet hadden moeten sturen. De mail die onnodig een vriendschap kostte of ruzie ontketende. Digitaal contact mist een heel wezenlijk element: visuele signalen om je communicatie bij te sturen. En die zijn heel belangrijk. Vooral als je geen goed schrijver bent. We reageren bij normale ontmoetingen bijvoorbeeld vaak fysiek op het gelach en de gezichtsexpressies van anderen. We spiegelen hun gezichtsexpressies en lachen hardop mee als zij lachen. Dit spiegelgedrag maakt dat wij ook (fysiek) voelen wat de ander voelt. Dit gebeurt minder als we voor een schermpje zitten en naar een smiley kijken. Het schijnt dat naarmate mensen meer achter een computer werken ze ietwat ongevoeliger en egoïstischer worden in hun dagelijkse communicatie. Hoe dat precies werkt weten onderzoekers niet, maar hersenscans laten verminderde activiteit in hersengebieden die we gebruiken om andere mensen te lezen. Ons inlevingsvermogen kan wat afstompen. Als je sommige berichten van sommige twitteraars en reaguurders leest dan hoop je dat je die mensen nooit tegenkomt. Anonimiteit op internet maakt mensen dat mensen zich online vaak als monsters leren gedragen.

5. Liever de droom dan de werkelijkheid
De kracht van internet is dat je de werkelijkheid, al is deze virtueel, direct naar je hand kunt zetten. Het is daarmee een van de makkelijkste manieren om direct invloed op je emoties te hebben. Verveel je je, dan speel je Warcraft of kijk je een spannende film. Wil je kennis of nieuws, voila. Seksuele spanning of zelfs romantiek? Je hebt het allemaal zo gevonden. Zo lastig is het niet. Als je problemen wilt vergeten of de mensen in je directe omgeving wilt negeren is internet een makkelijke manier. Internet is een prima plek voor mensen die niet van de alledaagse realiteit houden en een schuilplaats zoeken voor als het in de relatie met je omgeving niet lekker loopt.

Conclusie: zo sociaal zijn die sociale media niet. Hoe meer mogelijkheden tot interactie in de digitale wereld, hoe groter de kans om een kluizenaar te worden.

Filmpje via: GeenStijl

eKudos Nu Jij

Hoe kweek je meer vertrouwen bij anderen? Tien tips

Leugenaars en oplichters blijken relaties waarin ze wél eerlijk zijn het meest te waarderen. Logisch, elkaar kunnen vertrouwen voelt goed. Daaruit ontstaat vaak weer intimiteit, vriendschap en soms liefde. Op wederzijds vertrouwen kun je hele beschavingen bouwen.

Als je aan mensen vraagt waarom ze de ene persoon wél en de andere niet vertrouwen dan hoor je iets als: “Ik weet het niet precies, intuïtie.” Toch laat het gevoel ‘vertrouwen’ zich best ontleden. Intuïtie bestaat uit het razendsnel bij elkaar sprokkelen van losse stukjes informatie over iets of iemand. ( Wat overigens niet betekent dat je intuïtie altijd klopt.)

Vertrouwen komt grofweg in twee smaken. Je kunt iemand vertrouwen vanwege diens vaardigheden en/of diens goedhartigheid. Het eerste soort vertrouwen zoek je in loodgieters en andere vakmensen, de tweede soort in vriendschappen en partnerrelaties. In dit artikel hebben we het vooral over het tweede soort, maar we kunnen beide type vertrouwen niet helemaal van elkaar scheiden. Ook in vriendschappen zoeken we een bepaalde mate van competentie en zorgvuldigheid. En in professionele relaties voelen we graag iets van goedheid en amicaliteit. Uit onderzoek van Cross en Parker blijken de volgende tien zaken essentieel voor het scheppen van een vertrouwensband. Waaruit bestaat vertrouwen eigenlijk? Wanneer voelen we het wel en wanneer niet?

1. Hou geheimen geheim
Mensen die laten zien dat ze een geheim kunnen houden, worden – niet verbazingwekkend – als betrouwbaarder gezien. Geheimhouding blijkt overigens nogal uniek. Uit onderzoek blijkt dat 60 % van ondervraagden geheime informatie deelde met een derde partij. Met nadruk vragen om informatie geheim te houden – ‘Even tussen jou en mij…”- blijkt paradoxaal genoeg voor veel mensen juist een stimulans om het toch te delen.

2. Laat woorden en daden overeenkomen
Heldere en realistische afspraken maken en die nakomen is goed voor het creëren van vertrouwen. Mensen die afspraken te weinig naleven, worden als incompetenter of ongeïnteresseerder gezien. Wees daarom zuinig met al te royale beloften en makkelijke toezeggingen. Zelfs als mensen denken dat je het goed bedoelt, krijgen ze toch het gevoel niet van jou op aan te kunnen.

3. Communiceer vaak en duidelijk
Mensen die vaak en goed kunnen verwoorden wat er in ze omgaat en wat ze van plan zijn, lijken misschien minder mysterieus en spannend, je weet gelukkig wel waar je aan toe bent. ‘Een open boek zijn’ is goed voor het vertrouwen. Als je daarentegen wilt dat iemand verliefd op je wordt, kun je maar beter een beetje mysterieus doen.

4. Expliciteer af en toe wat jullie samen delen
Als de normen en verwachtingen binnen jullie vriendschap duidelijk zijn, kun je makkelijker samen beslissingen nemen en weet je beter wanneer bepaalde grenzen zijn overschreden. Het is goed om af en toe te vragen wat een ander van jullie band of samenwerking verwacht. Alleen die vraag al schept meer vertrouwen.

5. Wees eerlijk over wat je wel en niet weet
Mensen die doen alsof ze altijd van de hoed en de rand weten worden paradoxaal genoeg minder vertrouwd. Mensen die eerlijk zijn over wat ze wel en niet weten (of kunnen) vinden wij in ieder geval eerlijker overkomen. Ze lijken meer zelfkennis te hebben en durven toe te geven waar hun grenzen liggen. Mensen die snel een oordeel klaar hebben, zonder eerst goed te luisteren nemen we ook minder snel serieus. In beide gevallen kunnen we betweters best goedhartig vinden, maar we zullen hen toch minder snel op hun kundigheid of oordeel vertrouwen.

6. Weet wanneer je uit je rol moet stappen
In zakelijke relaties kun je soms niet kiezen met wie je samenwerkt. Je hebt geen garantie voor een persoonlijke klik. Toch blijkt uit het onderzoek van Cross en Parker dat alle ondervraagden een productievere band hadden met een collega of zakelijke relatie wanneer de formele grenzen wat vervaagden omwille van een meer persoonlijke, vriendschappelijke band. in dit geval is een persoonlijk geheimpje of roddel delen juist wel weer vertrouwen schenkend.

7. Geef iets van (persoonlijke) waarde
Mensen die gul zijn en makkelijk iets voor een ander doen worden als meer betrouwbaar ervaren. Dat hoeft zich overigens niet te uiten in dure dingen of grootste daden. Juist het delen van waardevolle informatie, belangrijke contacten of persoonlijke zorgen zijn belangrijke signalen dat iemand eerlijk en betrouwbaar is.

8. Houd beslissingen rechtvaardig en onpartijdig
Mensen worden als betrouwbaarder gezien, wanneer ze in situaties die rechtvaardigheid en objectiviteit vereisen hun eigen vooroordelen, belangen en voorkeuren buiten de deur weten te houden. Mensen voortrekken, duidelijke voorkeuren uitspreken, je eigen belangen najagen; vooral wanneer je baas, manager of verzorger bent, is meestal een slecht idee.

9. Spreek de ander aan op ‘slecht’ gedrag
Als jij een vriend(in) die jouw vertrouwen schaadt daar niet op aanspreekt, dan laat dat zien dat jij die relatie niet heel serieus neemt. Gek genoeg maakt jou dat ook minder betrouwbaar. Mensen die anderen (durven) aanspreken op hun sneaky gedrag, of hen juist belonen voor eerlijkheid laten daarmee zien dat ze zelf te vertrouwen zijn. Ze zeggen daarmee indirect: “Jij kunt mij wel vertrouwen, ik verwacht dat van jou andersom ook.”

10. Vertrouw vaker op anderen
We spiegelen elkaar. Zo zijn we gebouwd. Het lastige daarvan is dat je soms niet weet wie er begonnen is wie te spiegelen. Het zal je niet verbazen dat mensen die achterdochtig zijn (eerst de kat uit de boom kijken en anderen niet snel vertrouwen) de ander stimuleren om ook wat afstandelijk terug te doen. Dat stimuleert geen vertrouwensband. Als jij vertrouwen schenkt en mensen een kans geeft, dan krijg je daar in de meeste gevallen veel voor terug. De meesten zullen jouw goedhartigheid niet willen misbruiken. Gebeurt dat in jouw geval wel met regelmaat en/of twijfel je over je intuïtie en mensenkennis? Lees dan ook dit artikel.

eKudos Nu Jij

Vraag & antwoord: waarom doet afwijzing zo’n pijn?

Laatst werd ik na twee weken daten afgewezen door een vrouw die ik eigenlijk niet eens zo interessant of aantrekkelijk vond. Toch had ze wel iets en wilde ik het een kans geven. Ik had mezelf voor haar opengesteld en nu twee weken later voel ik de afwijzing nog. Het steekt. Ik slaap er slecht door, eet weinig en ik begin aan mezelf te twijfelen. De hernia waar ik sinds een jaar last van heb, vind ik minder pijnlijk dan dit. Ik vroeg me ineens af: waarom doet afwijzing eigenlijk zo’n pijn? Ik vind mezelf verder best een leuke kerel en ik heb volgens mij geen overdreven zelfvertrouwen-issues of zo.

De pijn van afwijzing verloopt via dezelfde hersenroute als fysieke pijn laten fMRi-scans zien. Daar is een goede evolutionaire reden voor. Heel vroeger (toen de speer een belangrijker instrument was dan de smartphone) was afwijzing vergelijkbaar met de doodstraf. Als je uit de groep werd geweerd waren je overlevingskansen dramatisch kleiner. Erbij horen was van levensbelang.

Degenen die gevoeliger waren voor afwijzing en daardoor manieren verzonnen om die pijn te voorkomen hadden zowel grotere overlevings- als voortplantingskansen, waardoor deze gevoeligheid aan daarop volgende generaties werd doorgegeven. Hierom ook onthouden wij de pijn van sociale situaties beter dan momenten waar we met ons hoofd tegen open deurkasten en lage plafonds stoten. Van oudsher heeft het eerste voor ons meer negatieve gevolgen. Als ik je vraag om jouw laatste gevalletje buikpijn te herinneren dan doet dat je waarschijnlijk niet zoveel. Vraag ik je echter om de laatste keer te herinneren dat je je vernederd of gekwetst voelde dan, voel je je dat vervelende mogelijk al snel weer opkomen. Sociale pijn steekt over het algemeen harder en langer dan fysieke pijn.

Een wat ouder Amerikaans onderzoek uit 2001 liet zien dat afwijzing eerder tot agressief gedrag en geweld leidt dan drugs, armoede en zelfs lidmaatschap van een straatbende. Andere onderzoeken laten zien dat zelfs een mild gevoel van afwijzing kan maken dat mensen die onvrede op willekeurige, onschuldige omstanders af reageren. Afgewezenen willen zo snel mogelijk van dat gevoel afkomen en doen daardoor vaak dingen waar ze achteraf nog meer spijt van krijgen. Een afwijzing voelt als een zweepslag, het zet een oud overlevingsinstinct in gang. En dat uiten we op anderen, of onszelf. In plaats van agressie, frustratie en boosheid ervaren anderen juist weer zelfverlamming, verdriet en zelfhaat. Ze zoeken de schuld bij zichzelf en blijven vaak onnodig lang hangen in zelfmedelijden en spijt. Dat is niet vreemd: afwijzing verlaagt tijdelijk ons denkvermogen en geheugen.

Onderzoeken laten zien dat een gevoel van afwijzing vaak leidt tot lagere scores op IQ-tests en geheugentaken. De pijn van een afwijzing lijkt ook niet voor rede en correctie vatbaar. In een onderzoek werden proefpersonen zogenaamd werden afgewezen door een vreemde. Toen hen later bekend werd dat die vreemde helemaal niet bestond hielp dit niet om de pijn te verzachten. Het leed was al geschied. Het rotgevoel van de nepafwijzing kon niet zomaar worden weggepraat.

Als er verliefdheid of obsessieve verlangens in het spel zijn dan kan een afwijzing zelfs tot gevaarlijke situaties leiden. Daar hebben we deze week uitgebreid over kunnen lezen. Een radeloze jongeman (19) vermoordde vorige week zijn zeventienjarige vriendinnetje omdat ze niet verder met hem wilde. Een bekende Nederlandse econome is in het gevang gezet omdat ze haar voormalige minnaar bleef stalken nadat hij de stekker uit hun affaire trok.

eKudos Nu Jij

Het verleidende effect van verrassingen, verwarring en ongemakkelijkheid

Volgens evolutiebiologen is het de grootste verdienste van de mens dat hij zich in veel situaties kan gedragen ‘zoals het hoort’. Zelfs op vreemde plekken, waar we niemand kennen en waar vreemde gewoonten heersen. Intunen, nabootsen, vriendjes maken en samenwerken. Het is de voornaamste reden waarom we ons op grote schaal hebben kunnen organiseren en nu aan de top van de voedselketen staan. We zijn geboren aanpassers en stemmen onze manieren, kleren en praatjes daarom zo goed als nodig is af op de situatie. We zijn anders op een chique netwerkborrel dan wanneer we voetbal kijken in de kroeg.

Wij bepalen onbewust onze ‘sociale strategie’ door anderen te spiegelen. Onze hersenen bevatten zogenaamde spiegelneuronen die ons genoeg inlevingsvermogen geven om aan anderen te kunnen zien of wat we doen wordt geaccepteerd. En zo niet, dan is een frons genoeg om ons terug te fluiten. Als we iemand aantrekkelijk vinden, doen we uiteraard moeite om in de smaak te vallen en geen fouten te maken. We zijn extra aardig, attent en complimenteus. We begrijpen het object van ons verlangen ineens heel goed. Als deze klaagt over buikpijn of een moeilijke baas herinneren we ons ineens situaties waarin we hetzelfde voelden en dachten. We leven mee, komen met advies of morele steun. We bieden hulp. We gedragen ons, kortom, als de ideale sollicitant. Verleiden is voor de meeste mensen niets anders dan punten scoren op de sociale ladder. ‘Wat mijn concurrent kan, kan ik ook, misschien wel beter.’

De vraag die we hier beantwoorden: waarom werkt dit gedrag wel op de werkvloer, maar niet als je romantiek of lust wilt oproepen?

Het antwoord is verrassend. Letterlijk. Het zijn die momenten van opgewekte verbazing en nieuwsgierigheid die de deur van je ziel op een kier zetten. Het brein wordt ineens wakker en alert wanneer het enige onvoorspelbaarheid, enig mysterie bespeurt. Op die manier kan de kern van de boodschap – ook als je zelf die boodschap bent – binnenkomen. Geoefende verleiders gebruiken onze liefde voor verrassingen om hun prooi te prikkelen.

Hersenscans laten zien dat ons brein direct reageert wanneer een zware mannelijke stem zegt: ‘Ik heb goed nieuws, ik ben zwanger.’ Of wanneer een bekakte vrouwenstem uitspreekt: ‘Ik heb zojuist mijn tweede tepelpiercing laten zetten.’ De hersenen zijn zo geëvolueerd dat ze het razendsnel opmerken wanneer iets in onze omgeving het normale patroon doorbreekt. Het zorgt voor grotere overlevingskansen als je signaleert dat die man in de tram wel erg vreemd en strak uit zijn ogen kijkt. Het maakt je alert en bereid om direct actie te ondernemen. Je hart gaat harder kloppen en je bloed gaat sneller stromen.

Net zoals onze drang tot aanpassen een geëvolueerd erfstuk is, is ons ‘rariteiten-detectie-systeem’ dat ook. In de context van een leuk gesprek met iemand die je aantrekkelijk vindt, is een verrassende wending in het gesprek vaak het begin van een paar klapperende vlinders in je buik.

Verliefdheid, de hoofdprijs van elk geslaagd verleidingsspel, wordt bij uitstek voorafgegaan door een gevoel van verrassing. Het is verrassend als je ontdekt dat je iemand leuker vindt dan alle andere zeven miljard mensen op deze planeet. Verleiden is niets anders dan iemand verrassen door diens vaste patroon te doorbreken en daar een tikkeltje avontuur, een verfrissend perspectief of een gevoel van verbazing aan toe te voegen. De meeste mensen willen wat graag even uit de dagelijkse sleur gelift worden. Ze hebben alleen een goed en overtuigend excuus nodig. Verleidelijke en vrije geesten zorgen ervoor dat zij dat excuus zijn. Ze nodigen je uit om iets buiten het gangbare mee te maken. Iets wat je misschien de rest van je leven zal bijblijven, omdat het nieuw en oorspronkelijk is. Iets wat je niet had willen missen. Zelfs als je vermoedt dat deze persoon je op de lange termijn weleens zou kunnen kwetsen.

“De meesten van ons zijn veel te doorzichtig – u moet juist proberen ondoorgrondelijk te zijn. Zend tegenstrijdige signalen uit: hard én teder, spiritueel én nuchter, onschuldig én sluw. Een mengeling van eigenschappen suggereert diepgang, en dat is fascinerend, ook al is het verwarrend. Een ongrijpbaar, raadselachtig aura zal mensen nieuwsgierig maken, ze binnen uw invloedssfeer trekken. Maak u deze magnetische kracht eigen door signalen af te geven van een tegenstrijdigheid in uzelf”

Dit is een citaat uit De 24 wetten van het verleiden van Robert Greene. Talloze verleidingsartiesten en flirtdeskundigen leren je, net als Greene, hoe je spannender kunt overkomen. Wij houden niet van dit soort ‘doe spannend’-scripts. Er zijn technieken en trucs die je kunt toepassen, maar die werken vaak averechts. Authenticiteit is tegenstrijdig genoeg. Pas je gewoon iets minder aan en houd rekening met het volgende:

Vrije mensen worden vaak aantrekkelijk gevonden. Laat de komende tijd je drang tot aanpassen en overmatig pleasen varen, zelfs als dat tegen je natuur indruist. Als iets het leven een verfrissende boost kan geven, dan is het iets van die kinderlijke verbazing toelaten, vragen stellen en wat brutaler worden. Mensen die echt zijn, zijn verrassend omdat ze geen strak script volgen. Ze zijn spontaan, nieuwsgierig en vrij. Ze openen deuren, leren meer en hebben een leuker en spannender liefdesleven.

Veel mensen denken dat enthousiast beginnen, het altijd eens zijn met de ander en ‘ja knikken’ goede manieren zijn om terrein te winnen. Klopt niet. Onderzoek laat zien dat een ‘lauw’ begin vaker leidt tot een ‘warm’ einde. Het werkt beter als jullie elkaar in een iets later stadium van de date ‘vinden’. Datingdeskundigen opperen ook vaak dat het goed voor de bandvorming is om het vooral of alleen over gemeenschappelijke interesses en standpunten te hebben. Lijkt logisch, maar ook dat klopt niet. Belangrijker is dat jullie het met elkaar eens zijn dat je het oneens mag zijn. Behalve dat het leuk en nuttig is om iets van elkaar te leren geeft het ook een sterkere band als je elkaar niet veroordeelt vanwege een verschil van mening. Als iemand je vraagt wat je van de huidige politiek, vreemdgaan of de nieuwe hoed van de koningin vindt, dan kun je best zeggen: ‘Ik weet niet of ik nu zin heb om het daar met jou over te hebben.’ Overal in meegaan, steeds maar leuk meepraten, het werkt niet.

Geef niet te veel weg. Iemand ervan proberen te overtuigen dat je leuk bent? Het is verdacht. Als je wilt dat iemand je interessant vindt, laat je diegene daar zelf achter komen. Een beetje mysterieus blijven en niet het achterste van je tong laten zien helpt. Mensen die elke kans aangrijpen om een punt te scoren en alles uit de kast gooien – ‘Ja, ik hou ook van gekke spontane acties, het kan mij niet gek genoeg zijn’ – ondergraven hun eigen kansen. Het is vaak overduidelijk als je dingen zegt om te scoren. Juist het onduidelijke – flirt deze vogel nu wel of niet met me? – zal iemand meer prikkelen dan een directe benadering. Door af en toe iets langer te kijken, te lachen en andere betekenisvolle non-verbale signalen af te geven zal de ander het gevoel krijgen dat hier iets aan de hand is. De meeste mensen – als ze je enigszins zien zitten – zullen gevoelens ontwikkelen die lijken op vlinders in de buik.

Suggesties en hints kunnen iemand prikkelen. Goede suggesties geven een kijkje in een mogelijk spannend toekomstscenario. Succesvolle versierders weten subtiel aan te geven hoe leuk het zou zijn om iets met ze te hebben. Dat doen ze zonder dat het er te dik bovenop ligt. Ze zeggen iets speels als: ‘Ah, je hebt een ochtendhumeur, ik ben benieuwd hoe dat er uitziet.’ Alles kan aanleiding zijn voor een goed getimede suggestie. Het kan verlangen en nieuwsgierigheid opwekken.

Veel mensen zijn bang voor stiltes. Ze willen ze koste wat kost vermijden tijdens een date. Hoe heftiger deze weerstand, hoe meer een potentieel gezellige ontmoeting een gevecht tegen de stilte wordt. Deze mensen kennen de kracht van de stilte niet. Een stilte is een moment waarop het gesprek een nieuwe wending of verdieping kan krijgen. Het is een kans om juist extra bij elkaar op je gemak te zijn door er ontspannen mee om te gaan. Hoe intiemer je met iemand bent, hoe makkelijker je je voelt bij stiltes. Dat is ook vaak de reden dat je die persoon opzoekt, omdat je stil mag zijn. Het werkt ook andersom. Als jij doet alsof het normaal is, dan vindt die ander dat naar verloop van tijd ook. Tijdens een stilte ontstaat er vaak vanzelf verdieping doordat je het over elkaar of het gesprek zelf kunt hebben. ‘Vreemd hè, dat we na twee keer mailen boven op het Okura zitten?’

De tragiek van de controlefreak
Liefde vraagt natuurlijk niet alleen om moeite doen en aantrekkelijk zijn, maar vooral ook om spontaniteit, kwetsbaarheid, ontspanning, loslaten, openheid, geduld en ongedwongenheid. Alleen op die manier ontstaat intimiteit met een ander. Dat is soms een doorn in het oog van mensen die gewend zijn doelen te halen door er met fiere tred recht op af te gaan. Doelbewustheid staat vaak haaks op ontspannen samenzijn. Het gaat vaak samen met valse lachjes, gespeelde nonchalance of zelfs emotionele chantage. En daar zijn veel mensen wars van. Zij voelen zich eerder uitgenodigd iets echts van zichzelf te laten zien als een ander dat ook doet. Het nodigt uit om natuurlijke verdedigingsmechanismes en formele beleefdheid te laten varen en zich ook open te stellen. Mensen spiegelen zich daarin aan elkaar.

De controlfreak heeft het lastig op liefdesgebied. Door hoge eisen aan zichzelf te stellen en alles onder controle te willen hebben, valt het hem of haar zwaar om open en kwetsbaar te zijn. De wetenschap bevestigt het. Gebleken is dat mensen sneller verliefd worden als ze de controle over hun leven een beetje kwijt zijn. Als ze uit evenwicht zijn. Omdat ze bijvoorbeeld in een kwetsbare, nieuwe fase van hun leven zijn beland, na een verhuizing of een nieuwe baan. Maar zo groots hoeft het geeneens, ook ongemakkelijke situaties brengen mensen bij elkaar. Door onalledaagse incidenten kan de vonk overspringen. Niet voor niets zie je in romantische films regelmatig dat geliefden elkaar van de sokken rijden, wijn over elkaar heen gieten of per ongeluk iets heel gênants roepen. Dit soort rare, kwetsbare momenten zorgt ervoor dat mensen even extra open voor elkaar staan. Vooral als het ze daarna lukt om het samen weer goed te maken kan er ineens een sterke gevoelsband ontstaan. Ze hebben samen iets raars meegemaakt. Dat soort situaties kun je helaas niet scripten, die ontstaan gewoon. Daarom is het goed af en toe dingen aan het toeval over te laten.

eKudos Nu Jij

De stille kracht van meditatie

Mediteren wordt nogal eens gezien als een geitenwollensokken-activiteit voor overspannen moeders en mensen die anderszins met de ziel onder hun arm lopen (en denken dat Oosterse spiritualiteit daar een oplossing voor heeft). Wie anders verdoet vrijwillig tijd met stilzitten, terwijl je ook luiers kunt verschonen of autovelgen kunt poetsen?

Mensen die zoeken naar de Diepere Lagen des Levens (en/of verlichting van hun mentale ruis) staan vaak open voor ‘zweverige’ onderwerpen. Er bestaan nogal wat controversiële randgebieden die verklaringen en hoop bieden waar de wetenschap dat vooralsnog nalaat. Je zou meditatie zweverig, spiritueel of zelfs religieus kunnen noemen, maar laat ons vandaag niet twisten over woorden. We kunnen het onderwerp meditatie ook wetenschappelijk belichten, ontkoppeld van haar boeddhistische achtergrond en termen als ‘reïncarnatie’, ‘verlichting’ en ‘hogere Zelf’. We hebben die niet nodig om het nut ervan te kunnen vaststellen. Wetenschappelijk gezien is het inmiddels duidelijk: meditatie is goed voor bijna alles. Net als slapen, gezond eten en lopen.

Ja, echt. Mensen die leren aandacht voor het hier en nu te hebben doen zich zichzelf veel goeds. Dertig jaar onderzoek naar mensen die regelmatig mediteren laat zien dat het ze stukken minder neurotisch, gestresst en angstig maakt. En dus gelukkiger. De voordelen zijn mentaal en lichamelijk. Voor zowel spirituele mensen als hun tegenhangers. Op verschillende gebieden: sport, werk, relaties, liefde, creativiteit. Voor een ‘activiteit’ die de meesten als ‘nutteloos en oersaai’ terzijde zouden schuiven is het effect gerust verbazingwekkend te noemen.

Hoe kan stilzitten zo’n krachtig effect hebben? Het is minder mysterieus dan het lijkt. Het gaat over het stillen van je brein. Wij zijn in zekere zin allemaal namelijk knetterknots (zonder het door te hebben) en meditatie blijkt daar een prima medicijn voor. Als we iemand op straat tegen zichzelf horen praten vermoeden we dat deze persoon geestelijk ziek is. Daarom houden wijzelf de kaken stijf op elkaar. We willen niet voor gek versleten worden. We zijn sociaal aangepast, maar ondertussen kakelen wij binnensmonds wel onophoudelijk tegen onszelf. De hele dag door, slechts onderbroken door een slaapje. We mijmeren continu over wat gebeurd is, wat we moeten doen en wat we liever zouden doen. Het vreemde is dat we (meestal) geeneens door hebben dat we het doen. Het is een automatisme waar we blind voor zijn.

Vraag je jezelf nooit eens af: tegen wie praat ik eigenlijk? Wie praat met wie? En waarom die eindeloze herhalingen van precies dezelfde gedachten en uitspraken, en bijbehorende gevoelens. We zijn zo gewend aan die gedachtestroom, dat het aanvankelijk lastig is dit te herkennen, laat staan te veranderen. Nog minder beseffen we hoe ons geestelijk lijden hierdoor wordt gecreëerd en in stand word gehouden. We weten niet eens dat dit ons ongelukkig maakt.

Onderzoeker Matt Killingsworth maakte een app om te ontdekken wanneer precies mensen op hun gelukkigst zijn. Telkens als een piep afging rapporteerden proefpersonen wat ze deden, hoe gelukkig ze waren en waar ze aan dachten. De resultaten verbaasden hem. Het maakt weinig uit wat je doet, als je je aandacht er maar bij hebt. Geluk is vooral een ‘hier en nu’-ding, onafhankelijk van de bezigheid. Of het nou afwassen, eten of seksen is. Als we in gedachten verzinken, gaat de aandacht al snel naar onplezierige zaken. Zorgen, angsten, twijfels, over wat we missen of wat er mis zou kunnen gaan. We denken obsessief na over gelukkig zijn in de toekomst en vergeten om daadwerkelijk gelukkig te zijn.

Natuurlijk, het zou onnozel zijn om het denken zelf te bagatelliseren. Lineair en logisch denken is essentieel. Het is nodig om te plannen, relaties te onderhouden, een huis te bouwen, wetenschap te bedrijven en mensen te opereren. Dat staat buiten kijf. Maar de vereenzelviging met die onophoudelijke gedachtestroom – zonder die te herkennen als losse, vluchtige verschijningen in je bewustzijn – is de bron van psychisch leed en verwarring. We hebben ten onrechte het gevoel dat wij die babbelkous in ons hoofd zijn. Meditatie is een manier om die (bij tijd en wijle neurotische, veroordelende) spookfiguur in je hoofd minder serieus te nemen: een oefening in geduld om hem te negeren. Op een gegeven moment houdt ie gewoon zijn mond als hem niks gevraagd wordt. Dat voelt als pure vrijheid.

Het loont daarom aandacht te trainen en te doorzien hoezeer je geleefd wordt door die mallemolen van gedachten. In zekere zin leert meditatie om je ervan te onthechten. Niet door je gedachten en gevoelens als indringers te veroordelen, maar om de vluchtigheid en onechtheid ervan te zien. En denk niet dat dit je onverschillig of ongevoelig maakt. Integendeel, een gestild brein is juist erg wakker. De verhoogde alertheid maakt dat je weer oog krijgt voor je omgeving (in plaats van je innerlijke spoken) en daar een rechtstreekse connectie mee krijgt. Dit verklaart waarschijnlijk ook waarom ouderen die omwille van de wetenschap leerden mediteren zich naar verloop van tijd minder eenzaam voelden.

De positieve effecten van meditatie kunnen hersenonderzoekers, middels hersenscans, direct in het brein terugzien. Als de oppervlakkige ruis in je brein tot rust komt, is je brein op andere vlakken juist heel actief. Tijdens meditatie synchroniseren de hersenen hun activiteit en werken afzonderlijke delen beter samen. De overactiviteit in sommige delen (die wij ervaren als piekeren of angst) neemt af, andere hersengebieden, geassocieerd met medeleven, geluk en creativiteit, nemen juist in activiteit toe. Net zoals je je spieren kunt trainen, geldt dat ook voor je brein. Regelmatig mediteren verandert de structuur van je hersenen. De effecten laten zich al na een paar dagen oefening zien, maar voor een echt duurzaam effect is tijd nodig. Net als bij elke andere vaardigheid vraagt het oefening en doorzettingsvermogen voordat meditatie een gewoonte wordt en fijn voelt.

Wil je leren mediteren? Veel heb je niet nodig.

Zoek een rustige plek, waarvan je weet dat je niet gestoord wordt, en ga met rechte rug in een comfortabele houding zitten. Gebruik een stopwatch (5-30 minuten) of zoek een geschikte begeleide mediatie op youtube of hier.

Sluit je ogen, adem een paar keer diep in en kom in het hier en nu. Luister naar de geluiden om je heen en voel de sensaties in je lichaam.

Probeer nu zonder harde dwang je aandacht bij het in en uitgaan van je adem te houden. Laat je adem zo natuurlijk mogelijk zijn gaan gaan. Voel hoe de adem vanzelf je neusvleugels binnenkomt en je abdomen heen en weer beweegt. Je hoeft er alleen maar op te letten.

Elke keer dat je merkt dat je gedachten afdwalen richt je je aandacht weer op je adem. En opnieuw. En opnieuw. Totdat de stopwatch afgaat of de begeleide mediatie afloopt.

Terwijl je je aandacht richt op je adem zul je merken hoe geluiden, gedachten, sensaties, gevoelens, beelden in en uit je bewustzijn komen.

In het begin is het fijn en nuttig om begeleide meditaties te doen. Je kunt er hier alvast een paar uitproberen.

eKudos Nu Jij