Zoekt en gij zult niet vinden… geluk

‘Ik wil niet bij een club horen, die mij als lid zou accepteren.’ Dat is de uitspraak van de man die bekend werd als Charlie Chaplin. Grappig hoor. Totdat je je realiseert dat deze vreemde paradox jouw leven waarschijnlijk meer domineert dan je lief is.

Het is een bekend economisch principe dat we heftiger verlangen naar Dingen Die Schaars Lijken. Daar willen we harder in investeren. En dat geeft soms faalangst. Voorbeeld. Als liefde schaars voelt reageren we eerder verkrampt wanneer ze weer eens in de buurt is. Zien we al een aantrekkelijk potentiaaltje naar ons glimlachen? Blijkt die leuke, nieuwe collega ineens vrijgezel? Schrikken zeg. Onze toenaderingspogingen lekken behoeftigheid en maken de mogelijkheid dat er op het moment suprême iets moois ontstaat nog schaarser. We zijn gewoon te zenuwachtig, bang om het spel te verliezen. (Herken de vicieuze cirkel.)

Daarentegen. Als liefde overal voor het grijpen lijkt, investeren we niet snel in diepgaande relaties en zijn we al snel ondankbaar, ontevreden en verveeld. We waarderen het gewoon niet echt. We negeren lieve mensen die alsmaar voor ons klaarstaan (of gebruiken ze) en raken blasé als we makkelijk toegang tot seks of intimiteit hebben. Het kan vast beter, mooier, intenser enzovoorts. Mensen die veel (mogelijkheden) hebben, zijn daarom niet per se gelukkiger. Onderzoek laat zien we niet snel zullen of kunnen kiezen als we veel keuze hebben en eerder bevangen raken door twijfel en inactiviteit. (Herken het recept voor spijt.)

Veel moderne liefdeslevens bewegen zich tussen deze twee uitersten. Aan de ene kant de angst dat uitgerekend jij wordt overgeslagen terwijl mensen om je heen lol hebben. Aan de andere kant ondankbaarheid met de situatie nu omdat het altijd nog beter kan. Schaarstedenken leidt tot de vicieuze cirkel van kramp en angst, oneindig romantiseren leidt tot teleurstellingen en ondankbaarheid. Zowel de ene als de andere houding zijn een logisch product van de huidige cultus van onze maakbare samenleving.

Wij hebben in de 21ste eeuw meer mogelijkheden, rijkdom, vrijheid en tijd dan ooit tevoren. Meer dan Napoleon – de machtigste man in zijn tijd – ooit had. We hebben toegang tot de beste medische zorg ooit, we lopen standaard met geavanceerde belcomputers op zak waarmee we kunnen twitteren naar de Minister-President, we vieren vakanties op plekken die een eeuw geleden nog niet eens waren ontdekt en we hebben door middel van internet een oceaan aan vrijgezelle potentiele partners waar we uit kunnen vissen. Enzovoorts. Enzovoorts.

Realiseer jij je dat wel eens? Ook jij bent rijker en machtiger dan alle mensen die voor jou leefden. De meeste mensen die ooit hebben geleefd hadden geen toetje na het eten, kregen vaker kiespijn en ziektes waar ze aan dood gingen, moesten harder werken puur om een snee brood en een pan knollensoep op tafel te hebben, en hun liefdesleven werd bepaald door anderen, meestal hun ouders. Ook was er geen haarwax en kon je niet op het laatste moment bellen dat je later kwam. En toch, gek genoeg, voorspelt onderzoek dat jij geen cent gelukkiger bent dan zij. De kans is groot dat zij juist gelukkiger waren.

Dat heeft te maken met sociale vergelijking. Gelukkig zijn is erg relatief, afhankelijk van waarmee en met wie jij jezelf vergelijkt. Niet raar dat het in de huidige oceaan van ogenschijnlijke overvloed lastiger is dan ooit tevreden te zijn. Vooral door het internet kunnen we ons met iedereen op de hele wereld vergelijken. En dat kan maken dat we al snel schraler afsteken dan onze buren. Het succes van anderen is ook zichtbaarder dan ooit. Op Facebook posten mensen -uitzonderingen daargelaten – eerder hun positieve en bijzondere momenten. Succesvolle mensen zijn vaker op prominente plekken, in het nieuws, op de buis en in de krant.

Vooral de media en de commercie geeft ons graag de illusie dat alles mogelijk is. Er zijn kansen genoeg. Als jij maar snel, handig, charmant en doortastend genoeg bent, en/of specifieke producten koopt. Mogelijk falen komt daarmee direct op jouw conto. Het is jouw schuld als je er in deze meerkeuzemaatschappij niet in slaagt te bereiken wat je wilt. Dit maakt veel mensen ongelukkig.

Hoe meer mogelijkheden er zijn om gelukkig te worden, hoe groter de kans dat je niet bent. Als geluk een doel van je is, dan is het is belangrijk deze paradox te herkennen, en af en toe keihard te genieten. Zonder te willen dat het anders, beter, mooier is.

Tenzij natuurlijk …