Therapeuten hebben twijfel hoog zitten. Het is namelijk een noodzakelijk voorstadium van verandering en nieuwe inzichten. Bij groei en geestelijke ontwikkeling horen nu eenmaal pijn, verwarring en ambivalente gevoelens. Er zijn echter gevallen waarin twijfel saboterend werkt. Als het te lang duurt.

Sommige mensen blijven rustig jarenlang sukkelen met een persoon van wie ze vermoeden dat ze er uiteindelijk niet verder mee komen. Het lukt niet, een van beiden twijfelt chronisch, of allebei. Het wordt een soort moeras: land noch water. Je kunt er in elk geval geen liefdesnest op bouwen. Zoals het vanuit een moeras moeilijk is om vaste grond te bereiken, zo houdt de toxische mix van twijfel, hechting en schuldgevoel mensen vast in een onvruchtbare relatie. Twijfel is besmettelijk en als twee mensen dit naar elkaar spiegelen veroorzaakt dat een vicieuze cirkel die lastig te doorbreken valt. Vaak blijven partners dan een beetje morrend bij elkaar tot er iets dramatisch gebeurt of een van beiden er echt niet meer tegen kan.

Twijfel in relaties lijkt vaak een moeilijk en ongrijpbaar iets. Het is dan ook geen wiskunde. De twijfelaar weet soms niet precies waarover deze twijfelt en andere gevoelens zoals angst, hechting, schuldgevoel of wrok kunnen de twijfel nog verder kleuren. Ook het zelfvertrouwen van de andere partij wordt op de proef gesteld, wat de vicieuze cirkel weer kan versterken. Twijfel van de één, maakt de ander al snel onzeker, boos of verward.

Als je partner twijfelt kun je geneigd zijn om dit gebrek aan controle te compenseren door aan hem of haar te ‘trekken’, continu te vragen naar het waarom van de twijfel, te herhalen hoeveel verdriet het je wel niet doet, enzovoorts.

Dat zijn allemaal goede manieren om de twijfelende partner onder druk te zetten en verder weg te duwen. Denk eens aan de keren dat iemand je iets wilde verkopen. Als er redenen worden genoemd waarom je iets wel zou moeten kopen, zoek je zelf al snel naar argumenten waarom je het niet zou moeten doen. Andersom werkt het ook zo. Bovendien is het verdacht als iemand iets te veel zijn best doet jou te overtuigen dat je zíjn product moet hebben. Het maakt het product minder begeerlijk.

Hieronder een paar adviezen om met twijfel om te gaan:

Zet de twijfelaar niet (meteen) onder druk
Veel partners doen de twijfel van hun partner onterecht af als een kwaadwillig gekozen intentie. Net zoals ‘rommel achterlaten’ of ‘schelden’. ‘Jij twijfelt en nu moet ik zeker ook nog aardig en begrijpend doen terwijl ik me door jou gewoon klote voel?’ Deze emotionele strategie is duidelijk: ik voel me klote door jou, dan mag jij je ook klote en schuldig voelen. Het heeft bijna altijd effect, maar of het jullie zal helpen? Een ‘goede’ partner heeft een reservoir aan schuldgevoel, maar misbruik het en het raakt op.

Het is misschien het laatste wat je wilt, maar een stapje terugdoen en je partner (tijdelijk) de twijfel gunnen is vaak het beste wat je kunt doen. Een onderzoekende, niet-veroordelende houding, brengt je meer dan een defensieve houding waarin je de ander continu met jouw boosheid en angsten confronteert en diens twijfel veroordeelt. Heel vaak is het ‘mogen’ uiten van de twijfel zonder dat dat de sfeer totaal verziekt al een goede manier om tot elkaar te komen en de relatie een nieuwe boost te geven. En op deze manier komen jullie er bovendien mogelijk allebei sneller achter waaruit de twijfels bestaan.

Heel vaak wordt ‘onvrede’ in relaties heel groots en dreigend aangekondigd: ‘Ik mis het wij-gevoel’ of ‘De magie is gewoon weg.’ Laat deze ferme taal je niet afschrikken. In de praktijk blijkt het wij-gevoel vaak genoeg terug te kunnen komen wanneer je iets vaker zou sms’en dat je later van je werk komt, afwast als de ander gekookt heeft of één geïnteresseerde vraag stelt wanneer je partner iets vertelt. Iets wat jij als een ‘onnodige sms’ ziet, kan voor een partner betekenen dat jij hem of haar serieus neemt. Iets vaker vertellen wat jou bezighoudt of een leuk uitje op eigen initiatief regelen kan de magie soms op magische wijze doen terugkeren. Hierom is het allerbelangrijkste – voordat jij boos wordt, jezelf gaat rechtvaardigen of in je schulp kruipt – erachter te komen wat je partner precies van jou verwacht. Dan kun je daarna bepalen of het iets is wat je überhaupt kunt en wilt veranderen voor je partner.

Pas hierbij op dat je niet in een discussie belandt over de argumenten die jouw partner voor diens twijfel geeft. Die discussie is bijna zonder uitzondering zinloos. Argumenten worden namelijk altijd pas achteraf bij het gevoel gezocht om met een aannemelijk verhaal op de proppen te komen. Soms verhullen die argumenten de echte bezwaren. Dat kan zijn om de gevoelens van de partner te sparen, maar ook omdat iemand het zelf niet precies weet en toch een reden voor zijn stokkende gevoel te geven. De partner zegt bijvoorbeeld iets over dat hij ‘niet zo intellectueel is als jij’ of dat ‘een sportiever en avontuurlijker iemand beter zou passen’, terwijl dat niet het echte probleem is. Jij zou daar dan onnodig tegenin kunnen brengen dat je niet aan boekenkennis hecht en dat je best wel vaker het gevaar wilt opzoeken. Op die manier raken stellen soms verzeild in een nutteloze welles-nietes-discussie waar niemand iets mee opschiet.

Maak (opnieuw) verschillende behoeften en wensen expliciet
Partners hebben verschillende behoeften, temperamenten en communicatiestijlen. De een wil veel tijd voor zichzelf, de ander doet het liefst alles samen. De een houdt van orde en regelmaat, de ander is wat impulsiever. De een is opgeruimd, de ander houdt van een functioneel rommeltje. De een communiceert direct en standvastig, de ander is flexibel en meegaand. De een weet precies en meteen wat hij/zij wil, de ander moet er eerst over denken. Bewust of onbewust ontstaan er in het begin van een relatie vanzelf bepaalde routines en compromissen om hierin tot elkaar te komen en een bevredigende balans te vinden. Deze balans kan voor een van beide partners uiteindelijk toch onbevredigend blijken (of worden). In dat geval zullen verwachtingen en behoeften (opnieuw) expliciet gemaakt moeten worden. Er staat jullie een goed en eerlijk gesprek te wachten dus. Aan sommige onvrede is daarbij prima te werken, aan andere niet. Je kunt best wat voor elkaar overhebben, maar een andere persoonlijkheid kun je niet krijgen. In relatietherapie is de hamvraag altijd: kunnen en willen jullie elkaar tegemoetkomen in wederzijdse verwachtingen? Wat zijn de (nieuwe) voorwaarden waarop jullie wél verder kunnen?

Als je partner wil dat je zijn hobby of interesses deelt, dan kun je daar best voor openstaan. Meedoen aan een zeilcursus, een housefeestje meepikken, misschien zelfs seks met de overburen. Als er echter van je wordt verwacht dat je een fanatiek zeiler, extraverte feestganger of swinger wordt terwijl dat uiteindelijk niet bij je past, dan hebben jullie een onoplosbaar probleem.

Volgens psycholoog Dan Wile valt helaas bijna 70 procent van de conflicten in de categorie ‘permanent’. Vier jaar later ruziën echtparen nog steeds over precies dezelfde dingen als in hun begintijd. Wile: ‘Bij het kiezen van een vaste partner kies je onvermijdelijk ook voor een specifieke reeks onoplosbare problemen waarmee je de volgende tien, twintig of vijftig jaar zult worstelen.’ Het heeft geen zin om te gaan wachten tot je partner verandert, want dat zal nooit gebeuren. In goede relaties worden die permanente problemen dan ook niet opgelost, maar beide partners zoeken en vinden samen een manier om ermee om te gaan. Het belangrijkste is dat je duidelijk maakt dat je ondanks de problemen de persoonlijkheid van je partner wel accepteert. Mensen die hun partners wezenlijk proberen te veranderen, maken zichzelf en de ander daarmee gek.

Soms moeten jullie de pijnlijke conclusie trekken dat het gewoon op is. Je partner voelt zich niet meer aangetrokken tot je of mist elk gevoel van affectie die mensen in een liefdesrelaties bindt. Soms is de koek gewoon echt op. Het kan zijn dat de partner daar voor zichzelf ook nog achter moet komen en langzaam aan het idee moet wennen. Hoe pijnlijk ook, je kunt dit gebrek aan affectie niet wegdenken of bevechten. De grootste kans dat de liefde weer wat oplaait heb je door een tijdje uit elkaar te gaan. Soms keert de passie dan alsnog terug. In bepaalde gevallen is het niet zo duidelijk hoe jullie twijfels en persoonlijkheden op elkaar ingrijpen: dan kan relatietherapie uitkomst bieden.

Wat is het nut van een time-out?
Als jij en/of je partner het echt even niet meer weet, is het misschien tijd voor een grotere stap: een officiële break inlassen, waarbij je afspreekt een aantal weken of zelfs maanden geen contact te hebben. Het voelt waarschijnlijk voor de lijdende partij als een noodoplossing, maar de kans op een goede uitkomst is veel groter dan wanneer je met zijn tweeën in de vicieuze cirkel van de twijfel blijft steken. De twijfelaar kan zo de oorzaak van de twijfel proberen te achterhalen en ook voor de ander is zo’n geforceerde break in ieder geval beter dan steeds geconfronteerd te worden met de ambivalentie van zijn/haar partner. Doordat beide partijen verder geen emotionele druk op elkaar leggen, kan een time-out vaak voor verrassende ontknopingen en inzichten zorgen. Misschien komt de ander er tijdens de rustperiode achter dat hij of zij ook niet alles zo fantastisch vond. Door een pauze kunnen dingen echt in het juiste perspectief gezet worden. Misschien geeft het uiteindelijk een hernieuwde, meer evenwichtige relatie met de ex. Maar zelfs dat is lang niet zoveel waard als een opgeruimd hart. Daarmee kun je altijd verder.

In veel gevallen is het misschien niet zo duidelijk hoe jullie twijfels en persoonlijkheden op elkaar ingrijpen: dan kan relatietherapie uitkomst bieden.