Is mijn waarheid meer ‘waar’ dan de jouwe?

Laat ons een testje doen om het uit te vinden
Ik hoor het vaak: ‘Iedereen heeft zijn eigen waarheid en die dien je te respecteren. Waarom zou mijn waarheid beter zijn?’ Het klinkt als het schoolvoorbeeld van bescheidenheid en tolerantie. Het psychologische fundament van de geslaagde multiculturele samenvatting. En toch… ik vind het in de meeste gevallen een niks zeggende uitspraak, geopperd uit luiheid of zelfdeceptie.

IK zal er niet te lang omheen draaien – ik heb een geheime agenda – maar eerst een testje. Stel je wilt per sé weten of iets waar is. Bijvoorbeeld: helpt bidden om zieke mensen te sneller te genezen? Het antwoord is belangrijk voor je. Stel dat er verder weinig over bekend is. Hoe kom je er nu het beste achter of bidden helpt om genezing te versnellen?

A. Je kijkt of het in een heilig boek staat waar jij vertrouwen in hebt
B. Je vraagt het aan iemand die autoriteit uitstraalt
C. Je mediteert net zo lang totdat je een antwoord krijgt dat intuïtief goed voelt
D. Je verzint een manier om je vraag te testen met echte mensen en echte gebeden

Iedereen met een beetje respect voor de werkelijkheid zou optie D kiezen. In alle andere gevallen heb je grote kans dat je jezelf voor de gek houdt. Precies wat je niet wilt. Optie D dus? Goede keuze!

Je neemt een groep mensen die gelooft in gebed en een groep patiënten met dezelfde soort kwaal. Serieuze hartklachten bijvoorbeeld. Voor één helft patiënten wordt gebeden, voor de andere niet (controlegroep). Als bidden werkt zou je verwachten dat de personen voor wie gebeden wordt toch iets meer vooruitgaan dan de anderen. Zowel de dokters als de patiënten kunnen dit systematisch bijhouden. Dit is niet zo’n ingewikkelde test, maar je hebt wel wat kennis van statistiek nodig. Je zorgt dat de groepen groot en representatief genoeg zijn en dat het onderzoek op een eerlijke wijze verloopt doordat zowel dokters, patiënten als jijzelf niet van tevoren weten tot welke groep de patiënten horen. Je beschrijft voorts nauwkeurig wat je doet zodat anderen jouw onderzoekje kunnen nadoen om te controleren of jouw resultaten kloppen. Na een van tevoren afgesproken periode (waarin patiënten de gelegenheid krijgen om te genezen) ga je de data van beide groepen met elkaar vergelijken en hup… je hebt een wetenschappelijk testje gedaan. Anderen kunnen jou testje nalezen, kritiek leveren, fouten opsporen en het eventueel op een verbeterde manier zelf proberen. Als je het echt goed wilt doen, stuur je je onderzoek in naar een wetenschappelijk tijdschrift zodat een groep aangestelde deskundigen (mensen die heel veel weten over een onderwerp nadat ze vaak heel veel testjes hebben gedaan) zich kunnen buigen over het feit of jij je test eerlijk en goed hebt gedaan.

Op een gegeven moment ontstaat er op deze manier een stapel aan onderzoekjes en kun je – na grondige beschouwing – redelijkerwijs zeggen: bidden lijkt WEL/NIET te werken als het het erom gaat patiënten sneller te laten genezen. Het is geen 100% garantie, maar het is in ieder geval al een stuk betrouwbaarder dan simpelweg iets aan te nemen omdat het gewoon goed voelt of voor jou logisch en intuïtief waar lijkt.

Dit kunstje kun je doen om een hele reeks aan fenomenen, uitspraken, vragen, geloven te testen. Wil je echt weten of het waar is? Kijk welke testjes er gedaan zijn, of doe zelf een testje. Kun je geen testje doen omdat jouw onderwerp zich niet laat testen, wees daar dan eerlijk in. De uitspraak ‘Een alwetende God heeft alles geschapen en heeft jou en mij persoonlijk lief’ klinkt fijner dan ‘Ons Universum is een computer-gestuurd hologram gemaakt door wezens van de planeet Crypton’, maar is zonder enige toets aan de werkelijkheid even waardeloos.

We willen allemaal dat bepaalde dingen waar zouden zijn, en het is prima om jezelf voor de gek te houden als het je lukt, maar als je daarmee anderen voor de gek houdt laat het dan niet gevaarlijk worden.

Niet-weten is prima. Niet-weten schept nieuwsgierigheid. Het is de motor van alle testjes waar je wat aan hebt.

Alleen op die manier kunnen mijn en jouw waarheid allebei even waar zijn. Gewoon, omdat het waar is.

Ook babyfluisteraar Derek Ogilvie komt erachter dat testjes soms pijn kunnen doen