Waarom lukt het zelden om mensen aan elkaar te koppelen?

Er zijn zeven miljard mensen op aarde, de meesten daarvan hebben behoefte aan seks en romantiek. Toch schijnen de meesten maar een paar keer in hun leven echt goed verliefd te worden en gaan ze gemiddeld maar met een paar verschillende partners naar bed. De statistieken wisselen, maar liggen in beide gevallen zo rond de tien keer. Ook in onze tijd.

Dat gegeven is op het eerste gezicht best gek (los van religieuze en culturele beperkingen omtrent relaties). Wanneer je op een willekeurige dag op een drukke markt of in een winkelstraat loopt kom je namelijk tientallen mensen tegen met wie jij in een bepaalde setting vast een romantische klik of fijne relatie had kunnen hebben. De timing van een ontmoeting tussen potentiële geliefden is essentieel voor het al dan niet ontstaan van een vonk. De momenten dat alle ingrediënten netjes samenvallen voordat er sprake is van een mooi romantisch of spannend moment zijn niet van alledag. En als die vonk al ontstaat, dan zegt dat nog niets over hoe lang het duurt.

Waarom gebeurt het zo zelden? En waarom is het maar zelden echt een schot in de roos?

Een kleine zijstap. Een slimme vriend, statisticus van beroep en wannabe-schrijver, probeerde ooit de bestellerformule te kraken. Hij deed alle variabelen in de mix die essentieel lijken voor een literaire kaskraker: actuele relevantie, bekendheid van de auteur, woordgebruik, lengte van het boek, titel, onderwerp, omgang met de media, enzovoorts. Hij gaf voortijdig op: ‘Te veel vraagtekens, te weinig tijd.’ Hij was niet origineel in zijn ambitie. Er zijn genoeg wetenschappers en commerciële denkers geweest met hetzelfde idee: kraak de bestsellerformule, bel ’s werelds grootste uitgeverij, koop een leuk vakantie-eilandje in de Stille Oceaan en leef lang en gelukkig. Het blijkt onmogelijk van tevoren te voorspellen of een boek een succes wordt. Een zekere mate van toeval en willekeur bepaalt, net als een griepvirus, of het boek de hitlijsten haalt.

Voor dit onvoorspelbaarheidsprincipe bestaat het gezegde: het geklapper van een vlinder in Tokio kan een tornado in Californïe veroorzaken. Dit verklaart ook onze irritatie ten aanzien van weermannen en -vrouwen die vol zelfvertrouwen hun mooiweervoorspellingen voor het weekend doen. Ze hebben het te vaak fout. De weermodellen die zij gebruiken blijken na achtenveertig uur min of neer nutteloos. Het is slechts iets beter dan koffiedik kijken.

Alle onderzoekers van levende en sociale systemen – zoals het weer, een bijenkolonie, een stad, een gezin – weten allang dat het onmogelijk is het verloop van een proces te bepalen als meerdere variabelen invloed op elkaar uitoefenen. Hoeveel je ook over zo’n systeem weet, het is te complex, te glibberig om er helemaal grip op te krijgen. Er is een passende term voor de studie naar deze glibberigheid: chaostheorie.

De liefde gedraagt zich minstens zo grillig als de financiële markt en de boekenwereld en laat zich ook niet voorspellen. Het antwoord op de vraag waarom het lastig is vrijgezelle vrienden aan elkaar te koppelen, waarom relatiebemiddelingsbureaus en ‘wetenschappelijke’ datingsites duurbetaalde onzin zijn en waarom zelfbenoemde liefdesdeskundigen, zoals ik, geen stelligheden en garanties kunnen verkopen? Chaostheorie.

Het mooie van onvoorspelbaarheid is dat het de liefde bijzonder maakt, juist omdat het zo onalledaags is. Het zijn daarbij de kleine dingen die het verschil kunnen maken: een vertraagde trein, een bepaalde blik van herkenning, een goede vraag, behoefte aan koffie, een toevallige aanraking, enzovoorts. Wanneer er genoeg van bij elkaar komen kan er magie ontstaan. Ineens klappert er weer een zwerm vlinders om je heen.