Interview NRC over Liefde in tijden van Facebook

Door Sheila Kamerman (Nrc Handelsblad en Nrc Next 16 oktober 2012)

Daten via een site is minder eng dan contact leggen in het wild. De overvloed aan kandidaten op internet maakt het er niet makkelijker op. Toch gaat dat niet ten koste van de magie van de liefde.

Bijna niemand wil alleen door het leven. We willen allemaal die ene geweldige persoon die precies bij ons past. De mogelijkheden om hem of haar te vinden, in ieder geval te zoeken, zijn eindeloos. Je kan rondkijken in de disco of de kroeg. Op het werk, in de supermarkt, tijdens een etentje bij vrienden. Levert dat niks op, dan kun je in Nederland kiezen uit driehonderd datingsites en talloze sociale netwerksites. Vijftien procent van de Nederlanders, zo’n twee miljoen mensen, bezoeken wel eens een datingsite.

Makkelijker dan ooit kun je zo met potentiële partners in contact komen. Je kunt het hele land doorzoeken, en de rest van de wereld. Je hoeft niet te stressen of je in de kroeg wel een goeie openingszin kunt verzinnen. Of je een overweldigende eerste indruk zal maken. Je kunt jezelf aantrekkelijk presenteren met een leuke profielfoto. Even nadenken over spitsvondige antwoorden. En er is een enorme vijver om in te vissen.

Maar die overweldigende keuze heeft ook een keerzijde. De moderne single lijkt op consumenten in de supermarkt met een boodschappenlijstje (wensenlijstje) in de hand, zegt psycholoog Marcelino Lopez. Hij schreef samen met Eric Klaassen Liefde in tijden van Facebook. „De partner die ze zoeken, moet voldoen aan een ideaalbeeld.”

Vind maar eens die absolute topper.

Twee op de vijf mensen tussen de vijfentwintig en veertig jaar in Amsterdam zijn single. In die stad is het aantal alleenstaanden hoog doordat veel gezinnen wegtrekken. En veel van die singles willen een relatie, zegt Lopez. Waarom vinden ze elkaar dan niet?

Lopez en Klaassen beschrijven in hun boek het jampotjes-experiment. In een delicatessenwinkel werden op de ene dag vierentwintig potjes met verschillende soorten jam uitgestald, op de andere dag zes. De vierentwintig potjes trokken veel meer aandacht. Maar of er nu veel of weinig potjes stonden, klanten proefden er maar een of twee. Als er zes potjes stonden, werd er meer verkocht dan bij vierentwintig potjes. Dit soort experimenten is vaak gedaan, zegt Lopez. Met steeds dezelfde resultaten.

Hoe meer keuze, hoe kieskeuriger. Keuzevrijheid is geluk. Maar ook veel twijfel. Misschien liet je nou juist een nóg perfectere geliefde schieten. En als er dan uiteindelijk gekozen wordt, zijn de verwachtingen hooggespannen. Hoe meer twee mensen van elkaar verwachten, hoe intenser, maar ook ingewikkelder en teleurstellender hun relatie zal zijn. Hang naar perfectie is de achilleshiel van de romantische liefde.

Het is de koning van alle relaties, schrijven Lopez en Klaassen. Twee mensen met verschillende persoonlijkheden, achtergronden en verlangens proberen elkaar te vinden, blij te maken en dat zo lang mogelijk vol te houden. Een project dat zelfs de meest stabiele, harmonieuze mensen regelmatig met elkaar in conflict brengt.

Vroeger, zegt Lopez, “was er minder keuze, maar dat was niet per se slechter.” Er waren drie of vier huwbare partners in het dorp. Je koos er een en maakte er het beste van. Als de partner geen vreselijke idioot of narcist was, dan kon dat huwelijk wonderwel slagen. Beiden hadden dezelfde achtergrond, dezelfde opvattingen, soortgelijke familie. Die overeenkomsten helpen ook. Lopez: “Zelfs gearrangeerde huwelijken pakten vaak goed uit, om dezelfde redenen.”

Het lijkt saai, maar ook nu zijn partners het gelukkigst als ze op elkaar lijken, zeggen Lopez en Klaassen. Ook al vinden de partners dat zelf niet. Zij zien vooral de verschillen: hij is extrovert, groot, kaal en sportief en ik ben verlegen, klein, donkerblond en kijk graag tv. Maar ze vergeten dat ze allebei universitair zijn opgeleid, uit hetzelfde soort gezinnen komen en cultuurliefhebbers zijn.

Het is verstandig een partner te hebben die op je lijkt, blijkt uit onderzoek. Relaties die gebaseerd zijn op passie en vuurwerk omdat de partners juist niet zo op elkaar lijken, houden minder lang stand. Uit het boek: “Vooral overeenkomstige intelligentie, smaak, humor, sterke normen en waarden zijn belangrijk. Het communiceert veel makkelijker als je op elkaar lijkt, het minimaliseert strijd en conflict. De ander snapt eerder waar je het over hebt.”

Als we dit allemaal weten, verliest de romantische liefde dan niet een hoop magie? Lopez vindt dat dat wel meevalt: “De romantiek, lust en betovering blijven heus, dat is sterker dan onszelf. Maar het is nuttig achter de schermen te kijken.”

Dat blijft even slikken. Onze partnerkeuze stellen we spectaculairder voor dan die in werkelijkheid is, lezen we in het boek. De liefde zelf wordt geregeerd door toeval en details. Bijvoorbeeld: Een (leuke) passant vind je aantrekkelijker als je die tegenkomt op een hangbrug dan op de begane grond. Je hartslag is boven op de brug sneller en dat versterkt de aantrekkingskracht.
Nog één: Je kunt met een potentiële geliefde beter een ritje in de botsautootjes maken dan romantisch gaan dineren. De gevoelens die je voor hem of haar koestert, worden vermengd met de opwinding van de gebeurtenis.

Zo prozaïsch is het. Een beetje een domper. Maar ook handig om te weten. Zo kun je de liefde een handje helpen.

Dat zoiets groots als de liefde dus is opgebouwd uit toevallige omstandigheden, trucjes en zelfbedrog is niet verbazingwekkend. Zo zit de hele wereld in elkaar. De prachtigste structuren in het heelal zijn ontstaan uit het toevallig samenstromen van materie. De mens zelf is een product van blinde evolutie, waarbij duizenden doelloze veranderingen kunnen leiden tot efficiëntie waar chemici jaloers op zijn. Grote belangrijke dingen zijn samengesteld uit veel kleine en onbelangrijke dingen. Het is de hogere structuur die de betekenis draagt, de lagere processen kun je negeren. Op een mestvaalt kan de mooiste bloem bloeien.

Marcelino Lopez en Eric Klaassen: Liefde in tijden van Facebook. Uitgeverij Bert
Bakker, € 12,50