Cognitieve dissonantie van een doemprediker
Het is je vast niet ontgaan: de aarde is afgelopen zaterdag, 21 mei, niet vergaan. Jezus heeft geen Christenen omhoog gezogen en we zijn er allemaal nog. Geen verrassing. Voor doemprediker Harold Camping uiteraard wel. Sceptici over de hele wereld hadden gekscherend zelf hun ‘helderziende’ voorspellingen uitgesproken, getwitterd en geblogd over wat er zou gebeuren met Harold wanneer hij zijn profetie zou zien mislukken. Zou hij van zijn geloof afstappen en stoppen met prediken (zoals hij zelf toezegde) of zou hij met een leuk excuus op de proppen komen om zijn falen te rechtvaardigen?
Iedereen met een beetje kennis van de profetengeschiedenis zou op het laatste gokken. Ook het soort excuses dat falende onheilsprofeten gebruiken laat zich voor kenners makkelijk raden. Het zijn altijd variaties op onderstaande argumenten:
1. de letterlijke apocalyps met aardbevingen, overstromingen en hellevuur wordt geherinterpreteerd in het licht van een onzichtbaar spiritueel proces van dood en wedergeboorte (dat alleen de profeet en zijn volgelingen opmerken), of;
2. het was een persoonlijk vertrouwenstestje van God aan het adres van de profeet; eentje die met vlag en wimpel is gehaald en waardoor de mensheid voorlopig is gespaard, of;
3. de datum wordt (opnieuw) verschoven vanwege een kleine misrekening van de profeet of een serieuze bedenking van God.
Na een eerdere vergissing van de datum, gebruikt Harold het eerste en de laatste excuus. Zie hier het filmpje. Harold kwam ermee na twee hele zware dagen. Toen de wereld niet verging, was hij namelijk stom geslagen van verbazing. Pas toen hij zijn nieuwe inzichten kreeg, leefde hij weer wat op.
Waarom geven onheilsprofeten het niet gewoon toe wanneer ze goed fout zitten?
Als ons zelfbeeld met daarbij horende wensen en dromen door de feiten worden tegengesproken dan ervaren we spanning en ongemak. Dat noemen we cognitieve dissonantie. De makkelijkste oplossing hiervoor is om de werkelijkheid (onbewust) te herinterpreteren zodat ze weer in overeenstemming zijn met je zelfbeeld en dromen. Lees hier hoe psycholoog Leon Festinger door het volgen van een apocalyptische doemcultus op dit fenomeen stuitte en er een naam aan gaf. Nog interessanter is de unieke documentaire over een andere ‘Harold’ die in 2007 de ondergang predikte: The End of the World Cult.
