Communicatieregel 6. Pas op met de wees-spontaan-paradox
De wees-spontaan-paradox bestaat uit een veelgebruikt verlammingscommando om van anderen – vooral partners – gevoelens te verwachten, die alleen spontaan kunnen opkomen. Vaak wordt verwacht dat de partner iets doet en dat nog leuk moet vinden ook. Het zijn zaken die natuurlijk moeten ontstaan en die je niet kunt afdwingen, zoals blijdschap, een leuke sfeer, ontspanning. Wees-spontaan-paradoxen klinken vaak zoiets:
Je zou meer uit jezelf moeten willen vertellen.
Lach toch eens. Het is een mooie dag en jij kijkt zo sip…
Je mag echt wat meer initiatief tonen, alles komt van mij uit.
Ik wil dat je me vaker belt, maar wel omdat je dat zelf wilt.
Je moet mij vaker tegenspreken: je doet zo slap.
Je moet blij zijn dat ik langskom, dat is wel het minste dat ik van een vriend mag verwachten.
Het zijn allemaal onbedoeld ‘commando’s’ die verlammend werken. Deze zeer uitgesproken wensen hebben vaak het tegenovergestelde tot gevolg. Iemand zal zich gedwongen voelen om zich op commando ‘verleidelijk’, ‘geïnteresseerd’ of ‘sexy’ te voelen. Zo werkt het niet. Het is onmogelijk, en vaak zorgt het weer weer voor zo’n vicieuze cirkel: De ander zal eerder juist terugtrekken, waardoor het salvo commando’s toeneemt, waardoor iemand zich terugtrekt waardoor…
Dit artikel is onderdeel van het kritiek-gedeelte van de cursus ‘Communiceren kun je leren’.
Je kunt iemand beter (wat indirecter) stimuleren: door zelf iets te zeggen, of een leuke vraag te stellen iets te doen, een glimlach, spannend ondergoed… Grote kans dat daardoor die leuke, geïnteresseerde of spannende sfeer sneller ontstaat.
Laten we het geheel-uit-de-duim-gezogen-maar-daarom-niet-minder-toepasselijk-voorbeeld van Eelco nemen. Hij zit er al een tijd mee dat zijn vriendin Freeke zich niet voor ‘zijn leven’ lijkt te interesseren. Er is een expositie van zijn werk op komst en irriteert zich aan het ogenschijnlijk gebrek aan belangstelling van haar kant.
‘Wees geïnteresseerd in mij!’
Hij: Ik snap het niet. Waarom ben je nou niet gewoon geïnteresseerd in mijn werk. Is dat nou teveel gevraagd van je partner?
Zij: Ja… eh… ik vind het heus wel interessant hoor, maar het werk slokt me op en…
Hij: Laat maar zien dat je geïnteresseerd bent dan!
Zij: Nou ja, ik kom zondag wel langs met Marloes op de tentoonstelling.
Hij: Nou, da’s niet echt van harte he? Dan zou je het alleen maar voor mij doen, niet omdat je het echt leuk vind.
Zij: Ach zeur niet zo, ik vind het heus wel leuk, maar je doet er altijd zo belangrijk over…
Eelco’s verlangen klinkt redelijk. We zien allemaal graag dat onze lieve partners en vrienden zich interesseren voor wat we doen, maar door er direct een verwijt van te maken zet hij Freeke op een niet-constructieve manier onder druk. Hieronder – waarschijnlijk na het lezen van dit artikel – loopt het gesprek al iets soepeler.
Kom je langs? Ik zou het leuk vinden.
Hij: Ik vind het wel jammer dat je zo ongeïnteresseerd lijkt in de tentoonstelling. Kom je überhaupt langs? Zou ik wel leuk vinden.
Zij: Ja, sorry ik heb er helemaal niet meer naar gevraagd. Ik was het echt niet vergeten hoor, maar door de toestanden op het werk heb ik eigenlijk nergens anders meer oog voor. Marloes belde me vandaag nog wanneer we heen zouden gaan. Ik denk aan zondag.
Hij: Okay, ik ben benieuwd of je het wat vind. Grappig dat Marloes zo geïnteresseerd is.
Zij: ‘Ja, grappig hé, sinds ze op schildercursus is, is ze een beetje fan van je. Pas maar op, want volgens wil ze ook een privélesje. Ik ben zelf ook best benieuwd. Sinds je in het atelier schildert, heb ik alleen dat ene blauwe schilderij gezien.
