Gids voor langdurig samenzijn: hoe houd je de liefde brandend?

Een moderne definitie van de liefdesrelatie? Twee mensen met verschillende persoonlijkheden, achtergronden en verlangens die proberen elkaar vrijwillig zo lang als mogelijk te bevredigen op emotioneel, seksueel, intellectueel, vriendschappelijk en huishoudelijk niveau. Het liefst zonder pauzes en seksuele inmenging van derden, vaak in het hetzelfde huis.

Een hachelijk project als je het zo bekijkt. Eentje dat zelfs de meest stabiele, harmonieuze mensen regelmatig met elkaar in conflict zal brengen en tot momenten van waanzin zal drijven. Hoe meer twee mensen van elkaar verwachten, hoe intenser, maar ook ingewikkelder en teleurstellender hun relatie zal zijn.

Eén ding is zeker: hoe specifieker, uitgebreider of tegenstrijdiger de verwachtingen over een relatie zijn, hoe groter de uitdaging een partner te vinden die daaraan kan (en wil) voldoen. Daarom is het handig als partners een beetje op elkaar lijken, hetzelfde over dingen denken en elkaar – daardoor – begrijpen. Maar als je zo’n persoon hebt gevonden dan ben je er nóg niet. Het blijft werken om de liefde erin te houden.

De grote nachtmerrie van romantische zielen is in een relatie belanden die je kunt reduceren tot matte blikken, krulspelden, trainingsbroeken, bankhangen, eten halen, filmpie kijken, schoonouders, af en toe seks op zondag. Het is oké, meer niet. Niemand wil zo worden, en toch – wóéhóéhóé – het is overal om ons heen. Onvermijdelijk? Een beetje misschien – en het is prima om op je gemak te zijn – maar het gaat snel bergafwaarts naarmate je elkaar als vanzelfsprekend ziet. Je liefdesleven kakt in als jullie je fantasie verliezen en stoppen moeite voor elkaar te doen.

Om dat te voorkomen heb ik hieronder alvast twintig belangrijke do’s en don’ts op relatiegebied samengevat. Ze zijn afkomstig uit mijn eigen praktijk en de wetenschappelijke literatuur. (Kleine disclaimer: sommige punten overlappen met elkaar.)

1. Blijf je voor elkaar interesseren
Uit Zwitsers onderzoek blijkt: hoe langer partners bij elkaar zijn, hoe minder goed ze elkaar kennen. Oude stelletjes dachten hun partners door en door te kennen, maar maakten meer fouten dan jonge stelletjes toen zij moesten raden wat hun partner ergens van vond. Rara, hoe kan dat? Elkaar kennen is géén kwestie van tijd, maar van aandacht. Een belangrijke reden waarom veel stellen uit elkaar groeien is vooral omdat ze zich minder verdiepen in de belevingswereld van hun partner. Ze verwarren het gevoel van vanzelfsprekendheid met ‘elkaar goed kennen’.

2. Ga samen uit de comfortzone
Een potlood tussen je tanden doen maakt je blijer dan slechts nadenken over geluk. Waarom? Het potlood activeert direct je lachspieren. Dit verraadt een belangrijk psychologisch principe: gedrag beïnvloedt je gevoel meer dan erover nadenken. Naar de liefde vertaald: partners die samen iets enerverends doormaken – zoals omwille van de wetenschap aan elkaar vastgetapet door een grote betonnen buis kruipen of meedoen aan een danscompetitie – blijken achteraf meer verliefd dan stelletjes die relaxt uit eten gaan. Alles wat het lichaam opwindt, helpt blijkbaar ook passie stromen. Samen uit de comfortzone gaan is goed voor de relatie. De roes van het avontuur versmelt zich met de band die je voor elkaar voelt.

3. Ga conflicten en ruzies niet uit de weg
Conflicten zijn nodig om uit te praten wat je stoort aan je partner. Ga je die uit de weg, dan ondermijn je het vertrouwen en de intimiteit. Conflicten aangaan is goed, als je het maar met beleid doet. Hoe? Vraag je eerst af wat de achterliggende boodschap is, zowel die van jezelf als die van je partner. Breng kritiek als een vraag of wens in plaats van een verwijt. Voel je niet te trots om ‘sorry’ te zeggen voor jouw eigen aandeel. Als jullie ruzies vaak vernederend aflopen (schelden of zelfs slaan), is het nuttig om van tevoren al af te spreken dat een van jullie van zich fysiek terugtrekt als de emoties weer eens hoog oplopen. Je kunt het gesprek hervatten wanneer jullie weer bekoeld zijn.

4. Accepteer elkaars persoonlijkheid
Het is leuk als je elkaars interesses deelt, maar niet noodzakelijk. Verwacht niet van je partner dat deze een fanatiek zeiler, extraverte feestganger of swinger wordt als dat niet bij diens persoonlijkheid past. Volgens psycholoog Dan Wile valt bijna zeventig procent van de conflicten in de categorie ‘permanent’. Na vier jaar ruziën echtparen nog steeds over precies dezelfde dingen als in hun begintijd. Het heeft geen zin om te wachten tot je partner verandert, want dat zal nooit gebeuren. In goede relaties worden die permanente problemen dan ook niet opgelost, maar beide partners zoeken en vinden samen een manier om ermee om te gaan. Mensen die hun partners proberen te veranderen maken zichzelf en de ander daarmee gek.

5. Hou communicatie overwegend positief
Niet verbazingwekkend: relaties blijven gezond door liefdevolle communicatie en positieve aandacht. Uit onderzoek blijkt dat stellen een veel grotere kans hebben bij elkaar te blijven wanneer elke negatieve uitwisseling (kritiek, schelden, kwetsen, negeren) in verhouding staat tot vijf positieve interacties (complimentje, aandacht, interesse, attent zijn). Eén op vijf dus. Negativiteit heeft een grotere destructieve kracht dan veel partners zich realiseren. Ga je over de schreef, doe daarna extra je best.

6. Je mag best een beetje egoïstisch zijn
Een relatie is geven én nemen. En door af en toe zonder schroom te nemen, wordt het makkelijker om zonder voorbehoud te geven. Op die manier blijft de relatie dynamisch en bevredigend. In prettige, gelijkwaardige relaties blijken beide partners vaak een beetje egoïstisch te zijn. Vooral op seksueel gebied is het duidelijk waaom dat nuttig is: zonder het vermogen om je op jezelf te concentreren en de ander te vergeten is het lastig klaarkomen. Relaties waarin beide partners gewoon hun eigen dingen (mogen) blijven doen, houden langer stand. Zo’n relatie vraagt minder offers.

7. Maak tijd voor (en zin in) seks
Hoe je het ook wendt of keert, seks is (meestal) datgene wat een liefdesrelatie van een vriendschap onderscheidt. Hoewel veel partners prima ‘seksloos’ door het leven gaan, geeft regelmatige seks en lichamelijke intimiteit de relatie glans. De hormonen en hersenstoffen die vrijkomen voeden zowel lichaam als relatie. Daarnaast: mannen zijn ná de seks beter in staat om conflicten en geschillen uit de praten. Dus, doen jullie het niet meer, want: stress, druk, kinderen, enzovoorts? Luister naar Tim.

8. Blijf communiceren over je beweegredenen
Kleine misverstanden en wederzijdse onwetendheid zorgen makkelijk voor scheefgroei in de relatie. Vaak ontstaat er emotionele afstand wanneer partners hun dagelijkse doen en laten niet meer delen. Uit luiheid of angst de ander te kwetsen of te confronteren. Ga je te laat komen? Kon je de afwas niet doen? Drankje met collega na het werk? Alles wat je voortijdig laat weten kan ruzie en weerstand voorkomen. Ga er niet van uit dat de ander weet of snapt wat jij van diegene verwacht. Door regelmatig te checken wat er in je partner omgaat (dat doe je overigens door vragen te stellen, niet door te raden!) blijven jullie in tune met elkaar.

9. Hou relatierituelen levend
Mensen houden van rituelen en symbolen. Alles wat jullie in het heden aan een gezamenlijk verleden bindt versterkt het wij-gevoel. De liefde moet af en toe bewust gevierd worden. Hou de voor jullie belangrijke dagen en tradities daarom levend. Ook kleinere, dagelijkse ritueeltjes zijn belangrijk: het gesprekje aan de keukentafel bij het ontbijt, koosnaampjes, seks in de duinen, krimi kijken op zondag. Dit soort rituelen scheppen vaak ook een mooie gelegenheid om elkaar opnieuw even het hof te maken.

10. Probeer aantrekkelijk te blijven voor je partner
Sommige mensen denken nog steeds dat officiële verkering harde rechten met zich meebrengt. Zoals het recht om jezelf fysiek te verwaarlozen en toch seks te krijgen. Iemand moet je toch nemen zoals je bent? Echt? Ook als je jezelf een week niet gewassen hebt? Advies uit de huis-, tuin- en keukenpsychologie: mensen zijn graag trots op hun partners. Mensen die trots zijn op hun partner willen daar vaker seks mee.

11. Niet verwijten en klagen, gewoon vragen
Mensen die lang samen zijn, zien vaak vooral wat er niet goed gaat. Het goede is vanzelfsprekend en wordt niet gezien, het ‘slechte’ springt steeds meer in het oog en geeft elke keer meer jeuk. Hoe logisch het ook voelt om bij elke ‘misstap’ van je partner een kritische of zeurende noot te zingen, probeer de communicatie constructief te houden. Klaagzangen en verwijten zijn besmettelijk. Ze zorgen er namelijk voor dat je partner precies hetzelfde doet, terwijl het uiten van een vraag of wens het de ander makkelijker maakt positief te reageren. ‘Ik zou het echt fijn vinden als jij…’ in plaats van: ‘Ik word schijtziek dat jij wéér…’

12. Neem je eigen jaloezie niet te serieus
Een beetje jaloezie is goed. Het is een magnetische kracht die jou alert houdt en maakt dat jullie bij elkaar blijven. Jaloezie is ook vervelend. Het kan de relatie verzuren als je constant bevestiging nodig hebt of probeert je partner hardnekkig te controleren. Van jaloezie kom je niet gemakkelijk af. Als je partner zich bij jouw weten netjes gedraagt kun je je wel afvragen hoe serieus je je eigen jaloezie moet nemen. Wil je je leven laten vergallen door onzekerheid, angst en jaloezie terwijl je partner al dan niet vreemdgaat? Of wil je van je leven genieten terwijl je partner al dan niet vreemdgaat?

13. Leer elkaars gebruiksaanwijzing kennen
Partners hebben verschillende behoeften, temperamenten en communicatiestijlen. De een wil veel tijd voor zichzelf, de ander doet liefst alles samen. De een is opgeruimd, de ander houdt van een functioneel rommeltje. De een communiceert direct en standvastig, de ander is flexibel en meegaand. De een weet precies en meteen wat-ie wil, de ander moet eerst nadenken. Dit zijn persoonlijkheidskenmerken die niet snel veranderen. Hoe beter jullie die van elkaar kennen (en accepteren), hoe makkelijker het communiceert. Hierom is het nuttig om wederzijdse verwachtingen en behoeften expliciet te maken. Dan weten jullie wanneer je over elkaars grenzen gaat en wat je kunt doen om aan elkaar tegemoet te komen.

14. Gun elkaar privacy en onafhankelijkheid
Sommige mensen claimen heel trots dat ze hun partner door en door kennen. “Wij hebben geen geheimen voor elkaar.” Bedenk: dit is een illusie. Een enge ook nog. Je partner is een levend mens, geen voorgeprogrammeerde robot. Je kunt en hoeft niet alles met elkaar delen. En je hebt ook geen recht op volledige controle over je partners innerlijke leven of e-mailaccount. Natuurlijk heeft je partner, net als jij, vast wel eens seksuele of romantische gedachten over een ander. Natuurlijk heeft je partner soms geen zin in jouw kletsverhalen en doet-ie alsof. Je hoeft (gelukkig) niet alles van elkaar te weten zolang het de relatie niet direct in gevaar brengt. Je kunt pas van een ander houden als je daar voldoende ruimte en vrijheid voor hebt .

15. Creëer gemeenschappelijke herinneringen en deel persoonlijke ervaringen
Niets is zó bandversterkend als het samen doormaken van lief en leed. Van autopech tot begrafenis, van samen klussen tot kinderen maken. Jullie levensverhalen versmelten op die manier met elkaar. Druk werkende stelletjes kunnen soms zo opgaan in hun eigen ding dat ze vergeten tijd aan elkaar te besteden. En hoewel een vakantie samen goed doet, hebben jullie meer aan regelmatige tussendoortjes en gezamenlijke oplaadmomenten. Zaak is wel dat het voor jullie allebei leuk en enerverend is. Dat smaakt naar meer. Heb je even geen tijd voor elkaar? Maak elkaar deelgenoot van wat je beleeft. Door een leuk verhaal aan de ontbijttafel bijvoorbeeld.

16. Respecteer ‘onhebbelijkheden’ van je partner
Grote kans dat je partner hobby’s heeft of mensen kent waarvan jij denkt: jakkes. Als die hobby’s of mensen niet direct een risico of nadeel voor jou opleveren (zoals bij roken in huis, gokken, bromfietsen verzamelen) dan heb jij eigenlijk weinig te klagen. Het kan erger. Probeer dan een minimaal respect op te brengen als deze zaken belangrijk zijn voor je partner. Andersom komt dat respect jou ook goed van pas (als je bijvoorbeeld weer eens je saxofoon uit de kast haalt).

17. Leer bevredigende compromissen maken
Als je samen bent, dan denk je soms voor twee. Jouw acties en onverschilligheid hebben effect op de ander. Dat jij van rommel houdt, betekent dat niet dat je niet mee hoeft te doen in het huishouden. Familiebezoek, eten, samenzijn, seks: je partner heeft hierin waarschijnlijk andere behoeften en jullie zullen hierin een aanvaardbare balans moeten vinden. Bevredigende compromissen verzinnen hoort bij een prettig samenzijn. Partners die van nature wat onafhankelijk en/of dictatoriaal zijn doen er goed aan zich in deze kunst te bekwamen. Het is te leren. En het maakt beide partners meestal gelukkiger.

18. Beperk emotionele schade, voorkom egostrijd
Jezelf zijn en goede manieren achterwege laten is voor sommigen een teken dat ze een goede relatie hebben. Er valt wat voor te zeggen, maar sommige dingen moet je gewoon laten. Altijd en overal zomaar je onvrede over de ander uitstorten, vooral in combinatie met vernederende scheldwoorden en een dreigende ondertoon maken een relatie tot een mijnenveld. Als een van beiden zich in de relatie niet veilig voelt gaat het mis met de liefde. Daarom: bespreek lastige issues op een geschikt moment; onthoud je van scheldtirades, emotionele chantage en bedreigingen; geef je partner de ruimte en rust zich terug te trekken; probeer niet koste wat kost gelijk te halen. In relaties geldt: waar één partner gelijk krijgt, verliezen ze allebei.

19. Accepteer elkaar in voor- en tegenspoed
De mindere momenten horen bij het leven en maken de mooie momenten bijzonder. Elke partner kan op een bepaald moment ziek, misselijk, onaantrekkelijk en vervelend zijn. As je voor elkaar gekozen hebt dan heb je, tot op zekere hoogte, de plicht om er iets van te blijven maken. Je hoeft geen masochist te zijn, maar het is het proberen waard. Een volgende partner komt ook met schaduwkanten.

20. Beter alleen dan vastroesten in een slechte relatie?
Heb je een partner die zich aan veel van bovenstaande geboden niet houdt? Misschien moet je je afvragen waarom je bij deze persoon blijft. Bang alleen te blijven? Overtuigd dat je nooit meer zo’n knap of bijzonder exemplaar tegenkomt? Hele slechte reden: je verdient beter. Onderzoek laat zien dat mensen achteraf bijna altijd opgelucht zijn als de stap hebben genomen om een slechte relatie achter zich te laten én dat ze er sneller bovenop zijn dan ze van tevoren vermoeden.