Daar lijkt het op als je onderzoek ernaar mag geloven. In vergelijking met normale (lokale) relaties ervaren mensen met een verre partner meer connectie en stabiliteit in hun relaties. En de meeste langeafstandsrelaties duren gemiddeld ook langer dan normale relaties.*

Hoe kun je dat gegeven verklaren? Waarschijnlijk, zo denken de onderzoekers, maakt het geringe en onregelmatige contact tussen deze partners dat ze elkaar temeer (kunnen) idealiseren. Je kent elkaar minder goed, dat maakt fantaseren en gladstrijken van mindere kanten makkelijker. Cultuur- en taalverschillen versterken dat effect nog eens. Als Piet boertjes laat, ongezond eet en seksistisch praat is hij een eikel. Als Moki het doet kun je het op zijn cultuur schuiven.

Daarnaast worden langeafstandsrelaties gevoed door het verslavende diepe-dalen-hoge-pieken-effect. Je moet elkaar weken of maanden missen en na de misére van het wachten en het eenzame fantaseren over elkaar voelt samenzijn als één groot feest. Als je elkaar weer eens ziet, doe je bovendien extra je best. De dynamiek van de lange afstandsrelatie is er er één van vurig verlangen, romantische brieven en mails, intense skype-sessies, en korte climaxen van orgastisch samenklonteren. Na die climax heb je weer gevoel brandstof om de romantische fantasie in leven te houden. Tot de volgende ontmoeting.

Dit heeft alle ingrediënten van de gemiddelde boeketroman. En net als in zo’n opgeschreven natte droom is er bij langeafstandsrelaties ook vaak genoeg een illusie aan het werk. Onderzoek laat namelijk zien dat wanneer deze mensen daadwerkelijk besluiten geografisch bij elkaar te leven, zij sneller met elkaar breken dan ‘normale’ partners. En meer onvrede ervaren. De romantische fantasie klopt dan vaak niet meer met de (nieuwe) werkelijkheid.

Waarom dattuh? Dat heeft allereerst een lullige, praktische oorzaak. MIinstens een van beide partners moet huis en haard (plus werk en vrienden) opgeven omwille van de andere partner. Die heeft dan wel verkering, verder moet deze partner vaak helemaal vanaf nul beginnen. De thuisspelende partner voelt zich extra verantwoordelijk voor de geëmigreerde partner die nog niets in zijn nieuwe woonplaats heeft opgebouwd. Dat legt natuurlijk extra druk op beide partners. Het is eenvoudiger een partner te hebben die lekker zijn eigen gang gaat, een leuke baan en eigen vrienden heeft. De net-verhuisde partner moet dat bolwerk nog maar eens in elkaar zien te metselen. Vaak een stuk lastiger dan je je van tevoren in een positieve, verliefde bui kunt voorstellen. Dit alles is een heel zware test voor twee partners die elkaar vooral in een meer vakantie-achtige setting hebben leren kennen.

Hoe geef je een langeafstandsrelatie een goede kans? Deze partners doen er allereerst goed aan van tevoren bovengenoemde issues realistisch en eerlijk te bespreken en te proberen een geleidelijke overgang te maken (van ver naar lokaal partnershap). Eerst een proefperiode, vantevoren een baan of studie regelen, dat soort dingen. Het moet praktisch goed in elkaar zitten.

Aan die oorspronkelijke uitdagingen kleeft trouwens ook een potentieel voordeel. Samen een moeilijke periode overleven kan maken dat de band juist sterker wordt. Als je gevoelsmatig en daadwerkelijk veel hebt geïnvesteerd om de relatie te laten werken, dan zul je elkaar ook niet zomaar opgeven. Waarom heb je immers anders al die moeite gedaan?

Tot slot: om te weten of de liefde echt zal werken zullen deze mensen waarschijnlijk wel echt samen moeten leven zoals andere partners dat doen. Dat is de echte test, en je kunt nooit perfect vantevoren voorspellen of garanderen dat het een succes zal worden. Net als bij normale relaties geldt: geen liefde zonder risico’s.

* Het is me niet helemaal helder hoe de correlatie loopt: duren langeafstandsrelaties vooral langer omdat die mensen elkaar zo weinig zien en hardnekkig fantaseren of duren ze langer omdat mensen die überhaupt een langeafstandsrelatie aangaan eerder dromerigere en meer romantische types zijn? Praktische types die de liefde graag fysiek consumeren zullen waarschijnlijk minder snel een langeafstandsrelatie aangaan.

“Vroeger vond ik dat nonchalante juist zo aantrekkelijk aan hem, nu haat ik het.”
Het feit dat mensen vallen op hun tegengestelde (opposites attract) berust voor een groot gedeelte op een misverstand. Over het algemeen vallen de meesten pas op iemands verschillen als er genoeg overeenkomstige basis is. Gelukkig maar.
Toch zijn het bepaalde persoonlijkheidsverschillen die iemand soms extra mysterieus en begeerlijk maken. Iemand is vrijer in doen en laten jij, extraverter en grappiger, of juist stiller en diepzinniger.

Niet verwonderlijk, zijn het juist diezelfde verschillen die we eerst zo grappig en aantrekkelijk vonden waarop we later afknappen. Zelfde persoon, zelfde eigenschappen, watskeburt?

Psycholoog D. Felmlee bestudeerde het fenomeen fatale aantrekkingskracht al in 1998 en stuitte op drie veel voorkomende patronen:

Van lollig naar lullig. De meest voorkomende omkering is die waarbij partners aangaven hun partner eerder heel grappig en entertaining te vinden, om uiteindelijk te concluderen dat ze te maken hadden met een onvolwassen clown. Iemand die alsmaar grapjes maakt en alles als een lolletje ziet kan jou aanvankelijk makkelijk doen ontdooien en aantrekkelijk lijken, op de lange duur willen de meeste mensen toch iemand die – net als zijzelf – wat serieuzer van aard is. De meeste mensen willen vooral ook een partner die hen serieus neemt.

Van krachtig naar dominant. Mensen die krachtig zijn, zelfvertrouwen uitstralen en precies weten wat ze willen kunnen razend aantrekkelijk en charismatisch zijn. Een relatie met zo iemand is op de lange duur echter geen pretje. Een partner kan zich op een gegeven moment betutteld, ondergesneeuwd of geknecht voelen. Alsof je een relatie hebt met een autoritaire schoolleraar. Na een tevergeefse machtstrijd – ‘we zullen wel eens zien wie hier de sterkste is!’- wordt zo’n uitputtende relatie nogal eens verbroken.

Van spontaan naar onbetrouwbaar. Ook spontane, vrije vogels hebben hun charme… als je tenminste niet een jarenlange relatie met ze hebt. Die vrolijke vrijheid en dat impulsieve gedrag kunnen een doorn in het oog zijn als je als partner wilt weten waar je aan toe bent. Van een partner wil je op aankunnen. Jij wilt weten hoe laat jullie aan tafel gaan, of je ‘ja’ kunt zeggen tegen de kerstplannen van je ouders, en of de afwas gedaan wordt, zoals afgesproken. Bij de spontane, impulsieve partner weet je dat niet. Extra nadeel: iedereen vindt jouw partner grappig, leuk, en meegaand, alleen jijzelf niet meer. Je bent namelijk steeds de dupe van die spontaniteit. ‘Hoe bedoel je Jan kan niet aan de telefoon komen omdat hij op de bar staat te dansen? We hebben nu een afspraak bij de relatietherapeut!’

Bron: Felmlee, D. H. (1998). Fatal attraction. In B. H. Spitzberg & W. R. Cupach (Eds.), The Dark Side of Close Relationships (pp. 3-31). Mahwah, NJ: Erlbaum.

Een aantal ambitieuze onderzoekers heeft binnen heel Europa meer dan twee miljard telefoontjes en sms’jes bestudeerd. Niet om een clubje terroristen op het spoor te komen, maar om het romantische gedrag van mannen en vrouwen te analyseren. De conclusies: vrouwen bellen gemiddeld tussen hun twintigste en vijfendertigste het meest met hun partner. Sommige mannen zullen het misschien als terreur hebben ervaren, maar de bedoeling was toch echt om de romantiek erin te houden. Na hun vijfendertigste bellen en sms’en vrouwen vooral met hun dochters. Mannen bellen het vaakst met hun lief vanaf begin dertig, en dat doen ze zo’n zeven jaar, waarna ze weer vooral hun vrienden contacten.

Volgens hoofdonderzoeker Robin Dunbar laat zijn onderzoek zien dat paarvorming (een ander woord voor romantiek) belangrijker is voor vrouwen dan mannen. Dat is niet verbazingwekkend gezien de evolutietheorie, maar zoals Dunbar zegt: “Dit is het eerste sterke wetenschappelijke bewijs dat romantische relaties inderdaad worden gedreven door vrouwen.’ Verder meent hij “dat wij van een mannenheerschappij naar een vrouwenheerschappij gaan. Relaties van mannen zijn vaak erg willekeurig. Ze functioneren vaak op de hoogste politieke niveaus, maar aan het eind van de dag wordt de structuur van de maatschappij bepaald door vrouwen, precies zoals we bij andere primaten.”

Misschien zijn vrouwen de motor achter de romantiek, uit andere onderzoeken blijkt dat mannen eerder ‘ik hou van jou’ zeggen, hun eerste zoen beter herinneren en vaker een relatie eindigen omdat de ‘magie’ er niet was. De reden voor de verschillen kan verklaard worden doordat mannen iets vaker verliefd worden en vaker meegesleept worden door deze gevoelens. Vrouwen kunnen beter omgaan met complexe gevoelens en hebben een realistischer kijk op relaties, denken de deskundigen. Vrouwen zorgen ervoor dat de paarvorming in de praktijk werkt, mannen hebben er vooral romantische ideeën over.

Nederlands kent meer alleenstaanden dan ooit. 2,6 Miljoen ongeveer. Dat aantal groeit. Niet alleen met jonge, groene blaadjes die net op de relatiemarkt komen kijken. Meer en meer zijn het vijftigplussers die na een jarenlang huwelijk en bewogen gezinsleven ineens alleen verder moeten. Piepjong zijn deze reborn singles niet, groen vaak wel.

Een nieuwe identiteit
‘Vanaf mijn zeventiende was ik met Monica. Het grootste deel van mijn leven zat ik in een relatie. We hebben elkaars groeistuipen meegemaakt. We zijn samen voor het eerst dronken geworden. We hebben drie kinderen opgevoed. En nu – in de fase dat alle kinderen uit huis zijn – wil zij ineens een eigen leven.’ Guus (57) doet laconiek, maar geeft toe dat hij het nog nooit zo moeilijk heeft gehad. Hij heeft het gevoel dat hij zichzelf opnieuw moet uitvinden. Voor hem was alles altijd duidelijk: ‘De zon gaat morgen op en ik ontbijt samen met Monica, tot het einde der tijden.’ Hij realiseert zich pas sinds kort – een jaar na de breuk – dat dit gat aan de ontbijttafel niet meer door Monica zal worden opgevuld. ‘Ze wil echt niet meer.’ Hij vraagt zich dagelijks af: ‘Wie ben ik eigenlijk zonder de vrouw met wie ik 40 jaar lief en leed deelde?’

Guus is een van de vele midlifers en ouderen die onvoorzien de single-status hebben gekregen. Na een periode van rouw (of ontkenning) realiseren ze zich dat ze toch verder moeten. Ze weten alleen niet goed hoe. Hieronder een kleine gids voor de kersverse alleenstaande vijftigplusser.

Het verleden verwerken
Een relatiebreuk kan een traumatische gebeurtenis zijn. Temeer daar veel relaties pas worden verbroken nadat een van beide partijen zich gekwetst, vernederd of zelfs geestelijk beschadigd voelt. Relaties die ‘out of the blue’ worden verbroken geven een vertrouwensschok geven en kunnen iemands wereld op de kop zetten. Dat gebeurde bij Guus. De pijn en wrok ‘worden meestal vanzelf’-en sneller dan verwacht– door de tijd geheeld, maar soms blijft de pijn het heden langdurig negatief beïnvloeden. Het leven gaat door, maar de onwennige alleenstaande voelt zich niet in staat leuk mee te doen. Soms blijft deze – tegen beter weten in – wachten op terug- of inkeer van de partner. Dit staat een goede verwerking in de weg. Dan is een actievere houding nodig.
Schrijven bijvoorbeeld blijkt een goed en eenvoudig middel om oud zeer, wrok en grote verliezen te helpen verwerken. Al schrijvend zoek je het verdriet bewust op. Dat werkt als een soort psychologisch jodium: het doorleven van de pijn werkt ontsmettend en zorgt paradoxaal genoeg voor een betere, en snellere verwerking. Schrijven helpt ook om je te oriënteren op een nieuwe toekomst, zonder partner. Zie hier een schrijfhandleiding.

Zorg goed voor lichaam en brein
Het grote voordeel van single-zijn is natuurlijk vrijheid. Vooral als je de zin van je leven even kwijt bent, kun je die vrijheid gebruiken om je lichaam te verwaarlozen. Wijntjes, sigaretten, snelle magnetron-maaltijden en eindeloze tv-sessies kunnen ineens de nieuwe norm worden. Geen goed idee, zegt de wetenschap. Kies voor gezond troosteten. Koolhydraatrijk voedsel stimuleert de aanmaak van de neurotransmitter serotonine. Dat stofje is belangrijk voor een gevoel van zelfvertrouwen en ontspanning. Hetzelfde effect, maar dan gezonder, bereikt voedsel dat veel tryptofaan bevat, zoals bananen, bruine rijst, kwark en noten. ook duursporten, zoals hardlopen, hebben een bewezen positief effect op neerslachtigheid: de endorfines die je daarbij aanmaakt, verminderen sombere gevoelens. Het gebrek aan lichamelijke intimiteit en seks kan gevoelens van eenzaamheid versterken. Dat heeft deels te maken een verminderde activiteit van het verbindingshormoon oxitocine. Gelukkig wordt het niet alleen aangemaakt door het knuffelen met een partner. Een warm bad, chocola en een massage doen dat bijvoorbeeld ook.

Ga erop uit en zoek nieuwe ervaringen op
Blijf niet te lang zwelgen in verdriet en inactiviteit: daardoor keldert het niveau van de neurotransmitter dopamine in je brein. Dat stofje is verantwoordelijk voor geluksgevoel. Juist door vrienden op te zoeken en nieuwe ervaringen op te doen, stijgt het dopamineniveau weer – waardoor je meer energie en plezier ervaart. Bovendien bepaalt wat je doet voor een groot deel hoe je je voelt en hoe je over jezelf denkt. Onderneem je veel met vrienden? Dan zul je jezelf eerder zien als een actief persoon en de kans is groot dat je je ook zo voelt. Je gedrag bepaalt voor een groot deel je gevoel. Dingen anders doen leidt tot anders voelen en denken. In de nieuwe context vinden je hersenen al snel de gedachten en herinneringen die daarbij passen. Zelfs een potlood tussen je tanden houden maakt dat je gelukkiger wordt omdat het je lachspieren activeert en je daardoor gelukkige gedachten oproept. Tal van onderzoeken die dat bevestigen. Als je je stemming en die van de mensen om je heen wilt beïnvloeden is er weinig beter dan eventuele weerstand te overwinnen en te sporten, lachen, dansen of liefhebben. Het helpt om gewoonten te ontwikkelen en nieuwe contacten te maken die passen in de nieuwe fase. Want zeg nou zelf: het is als single vast leuker om met een vrijgezelle vriend(in) op vakantie of naar een feest te gaan, dan met een ingekakt stelletje.

Opnieuw de relatiemarkt op
Onderzoek van Amerikaanse onderzoekers liegt er niet om: hoe sneller je een nieuwe liefde hebt, hoe eerder je over je ‘oude’ relatie heen bent. Een nieuwe vlam leidt volgens hen af van negatieve gevoelens over de verbroken relatie. Het is niet gemakkelijk je opnieuw open te stellen als je zo gewend bent geraakt aan het gemak en comfort van een langdurige relatie. En misschien weet je nog van vroeger: de parendans is ingewikkeld en verwarrend. Je kan gekwetst worden, besmettelijke ziekten oplopen en schrikken van iemands dvd-collectie. En hoe doe je dat ook alweer, flirten, daten, seks met iemand anders dan je ex? Veel mensen zien er zo tegen op dat ze het hele onderwerp ‘partner’ willen afsluiten. Ze nemen wel een hond of gaan vaker op bezoek op de kinderen.

Vind je dat toch niet genoeg? Er is geen beter recept voor geluk en liefde dan je comfortzone te verlaten en wat meer risico te nemen. Waarschijnlijk merk je dat het allemaal wel meevalt als je gelijkgezinden ontmoet. Een goede manier om dat te doen is jezelf inschrijven op een datingsite.

Online daten
Op een datingsite kun je laagdrempelig, in je eigen tempo, contact maken met andere singles. En je hoeft niet om de hete brei heen te draaien, je mag aannemen dat de anderen er om dezelfde redenen zitten als jij. (En zo niet, er zijn manieren om daarachter te komen). Zie het als een leerzaam experiment. Door een tijdje ‘geforceerd’ bezig te zijn met de zoektocht naar een partner kun je veel leren. Over hoe je jezelf ziet, wat je graag in een partner wilt en hoe je er eentje probeert te vangen. Hoewel lang niet iedereen op een datingsite een nieuwe liefde vindt, vergroot het de kans op liefde vinden wel. Je wordt handiger. Ook in het dagelijkse leven zo wees een enquête op onze datingsite uit. Je komt automatisch in een flirtmodus en leert spelen met contact – iets wat sommige mensen hebben afgeleerd door een jarenlange relatie. Verander je profieltekst, mailtjes of foto’s en meet het verschil in reacties. Het werkt bovendien bevrijdend er vooruit te komen dat je openstaat voor een nieuwe partner. Het geeft een nieuw zelfbeeld: meer als frisse, actieve alleenstaande en minder als rouwende ex-partner of slachtoffer.

Voor sommigen hangt online daten nog in de taboesfeer. Ze zien het als een teken van zwakte. Dat is achterhaald en beperkend. Er is helemaal niks mis mee toe te geven dat je behoefte hebt aan intimiteit, seks en vriendschap. Al is het maar omdat praten over gevoelens en je liefdesleven een goede manier blijkt om een leuke klik te laten ontstaan (die in het beste geval tot romantiek kan ontaarden). Mijn buurman kreeg een relatie met een andere buurvrouw nadat ze op mijn feestje vrolijk hun ‘mislukte dates’ met elkaar bespraken. Een band ontstaat door een beetje gevoel en kwetsbaarheid te tonen. Mensen die dat vermijden, vermijden de kans op echt contact, en een leuke partner.

‘Ontmaagd’ worden na je vijftigste
‘Vroeger was ik strak en knap hoor. Ik ga nu echt niet meer zomaar voor een nieuwe man uit de kleren. Veel mannen van mijn leeftijd hebben al niet zo’n sterk hart, en dan zal ik ze zeker de stuipen op het lijf jagen?’ Hoewel we Myra (61) geen gebrek aan zelfspot en humor kunnen verwijten, maakt ze het zichzelf (en geïnteresseerde mannen) wel heel erg moeilijk. Cynisme, angst voor ongemak en beperkende vooroordelen gaan niet goed samen met liefde en levensvreugde. Ja, we zijn minder strak naarmate we ouder worden. En ooit gaan we dood en liggen we onder de zoden. Het is een verspilling van leven en liefde om natuurlijke behoeften en gevoelens te negeren uit angst voor ongemakkelijke momenten. Seks op je zestigste verloopt misschien minder atletisch, fotogeniek en passioneel dan seks op je twintigste. Wie kan het wat schelen? Jouw bedpartner waarschijnlijk niet. Die is hopelijk bezig met genieten. En natuurlijk: de eerste keer uit de kleren, wennen aan een ander lichaam dan dat van je ex… dat blijft spannend. Zeker als het een tijdje geleden is dat je het bed deelde.

Voor alles is een tweede eerste keer.