Psychologisch woordenboek: de hersenen

De hersenen, ook wel encephalon of brein, genoemd, vormen het deel van het centrale zenuwstelsel dat veilig binnen onze schedel ‘drijft’. Ondanks dat de hersenen lijken op een grote, grijze walnoot (van ongeveer 1,3 kilo) is dit het meest complexe menselijke orgaan: het is opgebouwd uit talloze gespecialiseerde gebieden en tientallen miljarden neuronen (zenuwcellen) waarvan elk in verbinding staat met legio andere neuronen (soms duizenden). Die complexiteit en onderlinge verbondenheid is nodig om alle essentiële processen te regelen; zowel de autonome lichaamsfuncties als ademhaling, temperatuur en hartslag, als hogere mentale functies (denken, voelen, herinneren, doelgericht bewegen). De hersenen vormen het waarnemende, aansturende, controlerende en informatieverwerkende orgaan van ons lichaam. Hersenwetenschappers leren steeds meer over de hersenen, maar het blijft nog steeds de grote vraag hoe deze walnoot ons het gevoel van ‘ik’ kan geven.

Globaal zijn de hersenen in te delen in de hersenstam, het cerebellum (kleine hersenen) en de grote hersenen. De grote hersenen zijn verdeeld in twee hemisferen, met elkaar verbonden door de corpus callosum (hersenbalk). De hersenbalk zorgt ervoor dat belangrijke informatie tussen de twee helften voortdurend wordt uitgewisseld.

Hoe meer een hersengedeelte aan de oppervlakte ligt, hoe jonger (en menselijker) in de evolutie dat gedeelte is. Planning, taal en beschaving zitten aan de oppervlakte (hersenschors), primitieve instincten, angsten en verlangens liggen dieper (hersenstam en cerebellum). Onze hersenen zijn gemaakt om gedrag te automatiseren in de hersenstam zodat we er verder niet over na hoeven te denken. Dat vergroot de overlevingskans. De diepere, dierlijke hersengebieden, die we delen met reptielen en zoogdieren, zijn veel bepalender dan de jongere, meer aan de oppervlakte gelegen hersengebieden. Ziehier de reden waarom veranderen van destructieve gewoonten zo verdomd moeilijk is.

Leuke wetenswaardigheid: de hersenen zelf voelen geen pijn (blijkbaar deden de Pre-Colombiaanse Inca’s al aan hersenoperaties zonder verdoving), maar wel is ons brein gemaakt om de pijn elders in het lichaam te lokaliseren.

Meer lezen: klik hier